گزینه‌های پیش روی اسرائیل در مقابل حمله حماس چیست؟

بیان فردا | حمله روز شنبه حماس به اسرائیل بی‌سابقه بود. بسیاری از کارشناسان در سراسر جهان معتقدند این شدیدترین حمله علیه اسرائیل از تاریخ تشکیل آن تاکنون بوده است. مهمترین حمله از این دست در سال ۱۹۷۳ توسط کشور‌های عربی علیه اسرائیل رخ داده بود. اتفاقی که به «یوم کیپور» یا جنگ اعراب و اسرائیل مشهور است، حمله غافلگیرانه مصر و سوریه علیه مواضع نیرو‌های اسرائیلی در شرق کانال سوئز و ارتفاعات جولان بود که با پیروزی‌های وسیعی برای اعراب در روز‌های نخست همراه شد. اما در پنجاهمین سالگرد «یوم کیپور» حماس حمله‌ای ترتیب داده که به گفته کارشناسان، یازده سپتامبر اسرائیل است.

مقایسه حمله توفان الاقصی با یوم کیپور

«یوری بار» استاد روابط بین‌الملل دانشگاه حیفا در یادداشتی در نشریه اسرائیلی هاآرتس حمله روز ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را با یوم کیپور یا همان جنگ اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۷۳ مقایسه کرده و گفته شکست اسرائیل در حمله روز شنبه یک شکست سیستماتیک در تمام سطوح اعم از فقدان اطلاعات و ناکارآمدی ارتش و رهبری سیاسی است در حالی که یوم کیپور نتیجه اشتباهات فردی فرماندهان ارتش اسرائیل بود. او در یادداشتی در نشریه هاآرتس گفته در جنگ یوم کیپور سیستم جمع‌آوری اطلاعات کارش را به خوبی انجام داده بود. در سطح استراتژیک اهداف جنگی مصر شناسایی شده بود و نقشه‌های جنگی در انبار اداره اطلاعات نظامی نگهداری می‌شد.

جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل

«یوری بار» حمله روز شنبه حماس به اسرائیل را با عنوان «شکست ۲۰۲۳» یاد می‌کند و نتانیاهو را مسئول این شکست می‌داند. او در یادداشت خود در هاآرتس می‌گوید در شکست سال ۲۰۲۳ ناشی از فقدان جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات توسط سیستم‌های اطلاعات نظامی و سرویس‌های امنیتی «شین بت» است.

آنها مدعی بودند توانایی‌های اطلاعاتی اسرائیل قادر به شناسایی حتی یک مگس کوچک در نزدیکی مواضع حماس است اما با تمام این ادعاها نتوانستند چنین عملیات گسترده‌ای را شناسایی کند. اگرچه اسرائیل ماهواره‌ها، پهپاد‌های نظارتی قدرتمند و سایر ابزار‌های پیشرفته فناوری دارد اما نتوانست تشخیص دهد که حماس هزاران نیرو را در امتداد مرز به خط کرده است.

این استاد علوم سیاسی اسرائیلی می‌گوید سال ۱۹۷۳ ده‌ها هشدار در روز‌های قبل داده شده بود که نشان می‌داد مصر و سوریه آماده جنگ با اسرائیل هستند اما روز شنبه، اسرائیل زمانی از حمله مطلع شد که حماس موشک‌هایش را پرتاب کرده بود بنابراین در تاریخ اطلاعاتی اسرائیل چنین شکست بزرگی بی‌سابقه است.

ابعاد حمله بسیار وسیع بوده است. تا لحظه نگارش این گزارش، 1100 نفر کشته شدند و چند صد نفر گروگان گرفته شده‌اند. «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر اسرائیل با انتشار پستی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) اعلام کرد که دشمن در غزه بهای سنگینی خواهد پرداخت. اما این به چه معناست و به جز شعار و سخنرانی و بیانیه چه کاری از دست اسرائیل بر می‌آید؟

در واکنش به حمله حماس، چه گزینه‌هایی پیش روی اسرائیل است؟

«مارتین ایندیک» مدیر یک مرکز سیاست‌گذاری خاورمیانه در مؤسسه بروکینگز معتقد است همزمانی حمله حماس به اسرائیل با پنجاهمین سالگرد یوم کیپور در سال ۱۹۷۳ اتفاقی نیست. برای اعراب، جنگ یوم کیپور به عنوان یک پیروزی تلقی می‌شد. مصر و سوریه موفق شدند ارتش اسرائیل را غافلگیر کنند، از کانال سوئز عبور کنند و در بلندی‌های جولان پیشروی کنند، تا جایی که بسیاری از اسرائیلی‌ها فکر می‌کردند اسرائیل به پایان رسیده است. بنابراین اگرچه در نهایت اسرائیل در آن جنگ پیروز شد، اما پیروزی روز‌های اول هنوز در جهان عرب جشن گرفته می‌شود؛ بنابراین ۵۰ سال بعد، حماس نشان دهد که می‌تواند همان کار را انجام دهد.

او درباره گزینه‌های پیش روی اسرائیل می‌گوید «آن‌ها تا امروز ۵ تجربه مشابه را پشت سر گذاشته و وضعیت کنونی حاوی یک دستورالعمل ثابت است. اسرائیل ارتش را بسیج می‌کنند؛ حمله هوایی می‌کنند؛ به غزه آسیب می‌رسانند؛ سعی می‌کنند سر رهبری حماس را از هدف قرار بدهند و اگر این کار‌ها حماس را به توقف شلیک موشک و مذاکره برای آزادی گروگان‌ها وادار نکند، فکر می‌کنم که باید انتظار تهاجم تمام عیار اسرائیل به غزه را داشته باشیم.»

به گفته ایندیک، در این صورت دو مشکل وجود خواهد داشت؛ یکی این که اسرائیل مناطق پرجمعیت را هدف حمله قرار می‌دهد و این خشم بین‌المللی به خاطر تلفات غیرنظامی با سلاح‌های آمریکایی پیشرفته‌اش را به دنبال خواهد داشت و در نتیجه فشار را بر ایالات متحده و اسرائیل برای توقف حمله افزایش می‌دهد.

مشکل دوم این است که اگر اسرائیل در یک جنگ تمام‌عیار موفق شود، صاحب غزه شود، آن‌ها باید به این سؤالات پاسخ دهند: چگونه می‌خواهیم از غزه خارج شویم؟ چه زمانی عقب‌نشینی کنیم؟ و در نهایت به نفع چه کسی کنار می‌کشیم؟ به یاد داشته باشید اسرائیلی‌ها قبلاً در سال ۲۰۰۵ از غزه عقب‌نشینی کرده بودند و نمی‌خواهند به آنجا برگردد.

این مقام سابق آمریکایی که سال‌ها تجربه کار با نتانیاهو را داشته می‌گوید «نخست وزیر اسرائیل بسیار مراقب است که از جنگ‌های تمام‌عیار اجتناب کند بنابراین فکر می‌کنم اولویت او استفاده از نیروی هوایی برای پاسخ متقابل به حماس است که آن‌ها به سمت آتش‌بس و سپس مذاکره برای بازگشت گروگان‌ها سوق دهد.

با این حال او ابراز نگرانی کرده که قصد حماس این باشد که اسرائیل را برای یک انتقام‌جویی گسترده تحریک کند. از این منظر او مدعی است که باید در انتظار عملکرد حزب‌الله لبنان باشیم. اگر تعداد کشته‌شدگان فلسطینی افزایش یابد، حزب‌الله وسوسه می‌شود به مبارزه بپیوندد. آن‌ها ۱۵۰ هزار موشک دارند که می‌توانند به شهر‌های اصلی اسرائیل شلیک کنند و این منجر به جنگی همه جانبه نه تنها در غزه بلکه در لبنان نیز خواهد شد. «آموس هارل تحلیلگر» روزنامه هاآرتس اسرائیل چهار گزینه پیش روی اسرائیل را برشمرده که عبارت است از:

الف) مذاکرات فوری بر سر توافق تبادل اسرا که در آن حماس خواستار آزادی چندین فلسطینی متهم به قتل اسرائیلی‌ها خواهد شد

ب) عملیات هوایی کوبنده علیه اهداف حماس در نوار غزه که طی آن هزاران غیرنظامی فلسطینی نیز کشته یا زخمی خواهند شد

پ) تشدید محاصره نوار غزه و آسیب زدن به زیرساخت‌هایی که که می‌تواند فجایع انسانی و بین‌المللی به دنبال داشته باشد

ت) عملیات زمینی گسترده که منجر به تلفات متعدد از هر دو طرف خواهد شد و نهایتا ممکن است با شکست مواجه شود

به گزارش رویداد۲۴ تمام این گزینه‌ها اگرچه به معنای پاسخ به حماس و فلسطین است، اما اسرائیل را در موضع ضعف قرار خواهد داد و احتمالا جامعه جهانی به خاطر ادامه بلندمدت جنگ و کشته شدن هزاران نفر و از بین رفتن بسیاری از زیرساخت‌ها واکنش نشان می‌دهد.

از سوی دیگر حماس حتما به این گزینه فکر کرده که «اگر اسرائیل حملات خود را ادامه دهد» چه باید کرد؟ احتمالا یکی از گزینه‌ها این است که آنها نیز پاسخ‌های سنگین‌تری به اسرائیل بدهند و این به معنای کشته شدن تعداد بسیار بیشتری از نیروی اسرائیل است. نیروهای حماس خود را برای شهادت و روایرویی با مرگ آماده کرده‌اند اما سوال اینجاست که آیا اسرائیل هم جسارت چنین تصمیمی را دارد؟ بی‌شک پاسخ منفی است.