سکوت معنادار ایران در برابر مواضع ضد سلیمانی سعودی‌ها

بیان فردا | تیم فوتبال الاتحاد عربستان که قرار بود ساعت ۶ بعد از ظهر دوشنبه به مصاف سپاهان اصفهان در ورزشگاه نقش جهان برود، از ورود به زمین بازی اجتناب کرد و بعد از مدتی ورزشگاه را ترک کرد و به این ترتیب بازی دو تیم ایرانی و عربستانی لغو شد.

کنفدراسیون فوتبال آسیا ساعاتی پس از لغو این مسابقه در بیانیه‌ای اعلام کرد که مسابقه به دلیل «شرایط غیرمنتظره و پیش‌بینی نشده» لغو شده و مسائل مربوط به این دیدار به کمیته مرتبط ارجاع داده شده است. کنفدراسیون فوتبال آسیا در حال بررسی واقعه است و در ساعات اولیه به نظر می‌رسید بازی الهلال در مقابل نساجی مازندران هم تحت‌الشعاع این اتفاق قرار بگیرد هرچند در نهایت رسانه باشگاه الهلال عربستان اعلام کرد که این بازی برگزار خواهد شد.

دلیل لغو بازی سپاهان و الاتحاد چه بود؟

رسانه‌های عربستانی از «شرایط غیرمنتظره و پیش‌بینی نشده» سخن گفتند و اعلام کردند دلیل این تصمیم الاتحاد، نصب تندیس سردار سردار سلیمانی در ورزشگاه نقش جهان بوده است. از این سو خبرگزاری فارس در گزارشی لغو بازی سپاهان و الاتحاد را کار «عناصر تحت تاثیر صهیونیست‌ها» خوانده که به دنبال تخریب روابط ایران و عربستان هستند.

این رسانه «ادعای برخی» درباره لغو بازی به بهانه وجود تندیس سردار سلیمانی را رد کرده و گفته این تندیس چهار سال است که در ورزشگاه وجود دارد و تیم الاتحاد روز گذشته در همین زمین تمرین داشته است. علاوه بر این نماینده AFC هم ورزشگاه را کاملا کنترل کرده بود.

خبرگزاری تسنیم دیگر خبرگزاری وابسته به نهاد‌های نظامی هم در گزارشی گفته مجسمه سردار سلیمانی بخشی از دکور ورزشگاه است و «حاوی پیام اختصاصی برای تیم سعودی» نبوده است. تسنیم تیم عربستان را به «ترس از بازی در کنار سردیس سردار سلیمانی» متهم کرده و گفته «اگر مسئولان سعودی به‌خاطر مقابله جانانه حاج قاسم با تکفیری‌ها و تروریست‌ها از وی خوش‌شان نمی‌آید، می‌توانند به نحو دیگری به خود دلداری بدهند، اما تبدیل کردن این مسئله به حاشیه و ترس از بازی در کنار سردیس این شهید نمی‌تواند مورد اعتنای افراد معقول باشد.»

خبرگزاری عربستانی «عرب‌نیوز» گفته «بازی لیگ قهرمانان آسیا در ورزشگاه نقش جهان اصفهان بین سپاهان و الاتحاد به دلیل امتناع باشگاه ایرانی از برداشتن بنر‌های سیاسی و نیم‌تنه سردار فقید سپاه پاسداران سردار سلیمانی از حاشیه زمین لغو شد.» این رسانه گفته باشگاه الاتحاد و برخی بازیکنان در بازرسی اولیه از زمین، درباره نیم‌تنه و بنر‌ها به داور و ناظران کنفدراسیون فوتبال آسیا گزارش داده‌اند.

بنا به قوانین کنفدراسیون فوتبال آسیا استفاده از فوتبال برای تبلیغ یک پیام سیاسی غیرقانونی است. کنفدراسیون فوتبال آسیا از تمامی اعضا خواسته نسبت به موضوعات سیاسی و مذهبی بی‌طرف باشند. این کنفدراسیون در نامه‌ای به ذینفعان در سال ۲۰۱۷ گفته «اعضا باید امور خود را به طور مستقل و بدون تأثیرپذیری ناروا از طرف اشخاص ثالث مدیریت کنند.»

خبرگزاری عرب نیوز گفته مسئولان کنفدراسیون از کادرفنی سپاهان خواسته بودند که تبلیغات «توهین‌آمیز» را حذف کنند، اما آن‌ها نپذیرفتند. یکی از مقامات باشگاه الاتحاد به خبرگزاری «نشنال» امارات گفته «مدیران باشگاه مجسمه نیم‌تنه سردار سلیمانی را در مسیر ورود به زمین دیدند و از سپاهان خواستند که قبل از گرم کردن بازیکنان، این نیم تنه را بردارند، اما آن‌ها قبول نکردند و در نتیجه تیم به رختکن برگشت.»

لغو بازی با خشم ۶۰ هزار تماشاگر حاضر در ورزشگاه نقش جهان همراه بود و شعار‌هایی که در ورزشگاه داده می‌شد نشان می‌داد جو ورزشگاه از اجتناب بازیکنان الاتحاد برای ورود به زمین به دلیل سردیس سردار سلیمانی باخبر است. سپاهان در بیانیه‌ای اعلام کرده که این دیدار پس از خروج بازیکنان الاتحاد از ورزشگاه، توسط داور لغو شده است.

محمد ساکت مدیرعامل سپاهان به صداوسیما گفته که تیمش فور به AFC در مورد این حادثه شکایت خواهد کرد. او گفته درخواست تیم اتحاد خارج از عرف ورزشی و خلاف اصول معمول بود. ورزشگاه اصفهان میزبان ده‌ها بازی بین‌المللی با همین ظاهر بوده است. تیم اتحاد هم دیروز با همین شرایط و طراحی موجود ورزشگاه تمرین کرده بود و از سپاهان هم تشکر کرده بود.

تصاویر قدیمی از ورزشگاه نقش جهان هم نشان می‌دهد تاریخ نصب تندیس سردار سلیمانی هم دی‌ماه سال ۹۹ بوده و از آن تاریخ بازی‌های زیادی در این ورزشگاه برگزار شده است. بنابراین اگر مشکلی وجود داشته، کنفدراسیون از قبل می‌توانسنه درباره آن واکنش نشان دهد.

سرنوشت بازی الاتحاد و سپاهان چه خواهد شد؟

دو طرف در حال رایزنی با نمایندگان کنفدراسیون فوتبال آسیا برای تعیین تکلیف بازی هستند. یا زمان بازی باید تغییر کند یا یکی از طرفین برنده اعلام شود. در صورتی که تیم سپاهان به دلیل استفاده از نماد‌های سیاسی متخلف شناخته شود، نتیجه بازی ۳ صفر به نفع الاتحاد اعلام خواهد شد؛ در صورتی که تیم الاتحاد به دلیل احتناب بی‌دلیل از بازی در مقابل سپاهان متخلف شناخته شود، بازی با نتیجه مشابه به نفع سپاهان تمام می‌شود. یک وضعیت سومی هم وجود دارد و آن تغییر مکان بازی در یک زمین بی‌طرف است.

چرا جمهوری اسلامی در برابر مواضع سعودی سکوت می‌کند؟

 از زمان توافق مجدد ایران و عربستان برای احیای روابط بعد از هفت سال قطع روابط دیپلماتیک در زمستان سال گذشته، این چندمین بار است تصویر سردار سلیمانی جنجال‌آفرین شده است. اولین سفر وزیر خارجه عربستان به ایران با جنجال مشابهی همراه شد. نشست خبری حسین امیرعبداللهیان و بن‌فرحان همتای عربستانی او برای ساعاتی به دلیل وجود تصویر سردار سلیمانی در اتاق محل کنفرانس خبری به تعویق افتاد و در نهایت وزارت خارجه ایران مجبور به تعویض اتاق کنفرانس و برداشتن عکس سردار سلیمانی شد.

حج سال گذشته هم حواشی مشابهی داشت. یک ایرانی در روز عید قربان در مسجد الحرام دستگیر و به زندان منتقل شد و بیش از ۳۰ روز در زندان به سر برد. گزارش‌های منتشر شده نشان می‌داد دلیل بازداشت این فرد، در دست داشتن تصویر سردار سلیمانی و تلاش برای گرفتن یک عکس از صفحه موبایل به شکلی بوده که عکس سردار سلیمانی با زمینه کعبه دیده شود.

در هر دوی این موارد رسانه‌های نزدیک به حاکمیت و نهاد‌های امنیتی و نظامی سعی در تقلیل ماجرا داشته‌اند. در مورد اول وزارت خارجه تغییر اتاق کنفرانس به دلیل وجود عکس سردار سلیمانی را تکذیب کرد و رسانه‌های نزدیک به حاکمیت یک خبرنگار را برای انتشار این خبر محکوم کردند. در مورد دوم خبرگزاری فارس دلیل بازداشت حاجی ایرانی را «تصویربرداری از کعبه» عنوان کرد و گفت «امسال چند جاجی ایرانی به دلایل مختلف بازداشت شده‍اند.»

مشخص نیست چرا جمهوری اسلامی در تمامی این دربرابر درخواست‌های عربستان در مورد تصویر و تندیس سردار سلیمانی سکوت کرده است و تنها برای مصرف داخلی اقداماتی انجام می‌دهد و تا کنون حاضر نشده در سطح بین‌المللی به عربستان پاسخ بدهد.

یکی از اقداماتی که مصرف داخلی داشت، اقدام شهرداری تهران بود که پس از لغو بازی توسط الاتحاد، بنرهایی را در حمایت از سردار سلیمانی در جای‌جای شهر نصب کردند که روی آن نوشته بود «از چشم‌هایش می‌هراسند»

مشکل عربستان با سردار سلیمانی چیست؟

ایران و عربستان در چهار دهه گذشته در حوزه‌های مختلف با هم درگیر بوده‌اند. از تلاش برای تبدیل شدن به بازیگر اصلی سیاسی در منطقه تا تبدیل شدن به گفتمان غالب در جهان اسلام. اما در چند مورد، رقابت دو کشور با دستورکار‌های سردار سلیمانی همپوشانی داشته است. رسانه‌های رسمی عربستان سعودی ترور سردار سلیمانی را به عنوان یک خبر خوب جشن گرفتند!

سردار سلیمانی فرمانده سپاه قدس شاخه عملیات‌های برون مرزی سپاه پاسداران بود که دی ماه ۱۳۹۸ پس از خروج از فرودگاه بغداد مورد حمله تروریستی پهپاد‌های آمریکایی قرار گرفت و به شهادت رسید. سلیمانی در رسانه‌های جهان به «فرمانده در سایه» معروف بود. او در بسط نفوذ ایران در منطقه نقش مهمی داشت، اما مهم‌تر از همه در محافل عربستانی، به عنوان «معمار سیاست‌های ایران» و «مرد شماره دو ایران بعد از آیت‌الله خامنه‌ای» شهرت داشته است.

گمان می‌رود علت این نام‌گذاری، تقشی است که سلیمانی در یمن بازی کرده است. ایران و عربستان از سال ۲۰۱۵ به صورت نیابتی در یمن درگیر بوده‌اند. ایران حامی انصارالله یمن (حوثی‌ها) در جنگ با نیرو‌های ائتلاف به رهبری عربستان است و همین مسئله به اختلاف دو طرف منجر شده است؛ چنانچه که در طول سال‌های درگیری، انصارالله بار‌ها اهدافی در خاک عربستان را نشانه رفته‌ است. یکی از مهمترین عملیات‌های حوثی‌ها در خاک عربستان، موشک‌باران تاسیات نفتی آرامکو در سال ۲۰۱۹ بود که به مدت بیش از شش ماه تولید نفت عربستان را تقریبا به نصف رساند.

عربستان و ایالات متحده انگشت اتهام را در ماجرای حمله به آرامکو به سمت ایران نشانه رفتند و مدعی شدند که حمله با ده‌ها موشک کروز و بیش از بیست پهپاد انجام شده و جمهوری اسلامی مسئول این حملات بوده است. رسانه‌های عربستانی و اسرائیلی سال ۲۰۱۷ گزارش‌هایی منتشر کردند مدعی شدند ایران از طریق عواملش در غزه اقدام به انتقال سلاح به یمن کرده است.

اتهامات عربستان علیه ایران

«عبدالرضا شهلایی» یکی از فرماندهان نیروی قدس سپاه از جمله افرادی است که توسط سردار سلیمانی برای عملیات‌ها در منطقه انتخاب شده و در یمن، چالش‌های زیادی با عربستان سعودی داشت. آمریکا مدعی است که شهلایی مدیرمالی و تدارکاتی نیروی قدس بوده است. دسامبر ۲۰۱۹ صفحه رسمی موسسه «جایزه برای عدالت» در توییتر که یک برنامه تحت نظر وزارت خارجه آمریکا برای مبارزه با تروریسم است تصویری منتشر کرد و در آن از جایزه ۱۵ میلیون دلاری این وزارتخانه در ازای اعلام اطلاعاتی در مورد فردی به نام «عبدالرضا شهلایی» در صنعای یمن خبر می‌داد.

سال ۲۰۱۱ نام شهلایی در کنار سردار سلیمانی به عنوان اعضای سپاه قدس در فهرست تحریم خزانه‌داری قرار گرفت. تنها تصویری که از شهلایی در رسانه‌ها وجود دارد، یک تصویر قدیمی است که موسسه جایزه برای عدالت منتشر کرده است. بعد از درگذشت حسن ایرلو سفیر ایران در یمن برخی چهره‌های اصولگرا از جمله مصطفی وثوق‌کیا دبیر فرهنگی خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات مدعی شدند ایرلو همان عبدالرضا شهلایی بوده است. حسین دلیریان خبرنگار امنیتی هم بدون اشاره به دلیل اعلام شده برای مرگ حسن ایرلو (کرونا)، در توییتر خود نوشت حسن ایرلو به «شهادت» رسیده است.

از این گذشته، عربستان در طول چهار دهه گذشته بار‌ها مدعی شده ایران برنامه‌هایی برای سوءقصد علیه مقامات این کشور ترتیب داده که همگی ناکام مانده‌اند. سال ۲۰۱۱ مقامات سعودی مدعی شدند ایران در دسیسه قتل عادل الجبیر سفیر وقت سعودی در واشنگتن و وزیر سابق امور خارجه عربستان دست داشته است و اتهاماتی هم مطرح کردند.

وزارت دادگستری ایالات متحده آمریکا هم در تاریخ ۱۱ اکتبر ۲۰۱۱ میلادی، یک شهروند ایرانی-آمریکایی به نام «منصور ارباب‌سیَر» را به عنوان متهم اصلی و یک شهروند دیگر ایرانی به نام «علی غلام شکوری» تحت عنوان افسر ارشد نیروی قدس به ارتباط‌گیری، طراحی و پرداخت پول جهت ترور عادل الجبیر سفیر ریاض در واشینگتن متهم کرد. دولت آمریکا نام سردار سلیمانی را در کنار شهلایی در پرونده سوءقصد علیه سفیر سعودی در واشنگتن در فهرست تحریم‌ها قرار داد. این موارد هیچکدام مورد قبول ایران نبود و مقامات ایران در پاسخ اعلام می‌کردند که مرگ عادل الجبیر هیچ منفعتی برای ایران ندارد که حتی بخواهند درباره آن فکر کنند؛ چه رسد به عمل!

به لحاظ عقلانی هم به نظر می‌رسد پروژه اتهام این‌چنینی علیه ایران، پروژه‌هایی سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران است؛ اگرنه تلاش ایران برای ترور سفیر یک کشور دور از واقعیت است؛ چنانچه نخستین اتفاق این است که فرد دیگری به جای عادل الجبیر منصوب خواهد شد و طبیعتا اتفاق ویژه‌ای با حذف الجبیر رخ نخواهد داد.

در رقابت ایران و عربستان برای کسب هژمونی ایدئولوژیک در جهان اسلام هم سردار سلیمانی بدون نقش نبوده است. آل‌سعود مدعی است که ایران در تحریک شیعیان و دامن زدن به نارضایتی‌های این اقلیت مدهبی در عربسنان نقش دارد. یک روز پس از ترور سردار سلیمانی، سردبیر یک روزنامه بانفوذ سعودی خواستار تشدید کنترل دولت بر آنچه او «سلول‌های خفته» ایران می‌خواند، شد.

یکی از معدود بیانیه‌های هشدارآمیزی که سردار سلیمانی صادر کرده، خطاب به دولت بحرین (متحد عربستان سعودی) در ماجرای سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم بوده است. این بیانیه در واقع هشداری به بحرین به عنوان متحد عربستان در منطقه بود و بدون نیاز به مجوز از سوی وزارت خارجه صادر شد که نشان می‌داد سلیمانی چقدر در موضوع ارتباط با گروه‌های شیعه در منطقه فعال است.

بعد از ترور سردار سلیمانی فرزندان ادعا کردند که علت سفر پدرشان به بغداد، پیگیری یک هدف «دیپلماتیک» بوده است. بعد از انتشار فایل صوتی محمدجواد ظریف در گفتگو با سعید لیلاز و اظهارات او درباره تقابل «میدان با دیپلماسی» در نظان جمهوری اسلامی؛ زینب سلیمانی دختر سردار در توییتر خود با انتشار عکسی از دست پدرش، شهادت او را نتیجه تلاش‌های دیپلماتیک خواند و نوشت «هزینه میدان برای دیپلماسی» این توییت در واقع تایید برخی اخبار درباره اهداف سفر سردار سلیمانی به عراق بود.

عادل عبدالمهدی نخست وزیر وقت عراق اولین بار در جلسه‌ای در پارلمان که به منظور بررسی مساله ترور سردار سلیمانی برگزار شده بود از این خبر پرده برداشت و گفت «صبح روزی که به شهادت رسید با او قرار ملاقات داشته و می‌خواسته پاسخ ایران به پیام عربستان را به او بدهد.»

یک ماه بعد، ایرج مسجدی سفیر سابق ایران در عراق هم درباره دلایل سفر آخر او به بغداد توضیح داد و گفت: «شهید سلیمانی در سفرش به بغداد حامل پیام ایران در رابطه با مبارزه با تروریسم، ایجاد صلح و امنیت و محبت بود و ایران تمایل دارد که در اسرع وقت اختلافات خود با امارات و عربستان را حل کند.»