بعید است تا قبل از انتخابات ۲۰۲۴ توافقی رسمی بین ایران و آمریکا حاصل شود

بیان فردا | پایگاه خبری - تحلیلی نشنال اینترست در گزارشی با بررسی توافق تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن که در ازای آزادسازی وجوه مسدود شده ایران در کره جنوبی انجام گرفت، تاکید کرد که در حال حاضر، حصول یک توافق رسمی و گسترده‌تر میان آنها بعید است، اما در صورت انتخاب مجدد بایدن، احتمالاً فضا برای بحث درباره یک توافق دائمی‌تر وجود خواهد داشت.

نشنال اینترست گزارش داد: با مبادله زندانیان که به تازگی میان ایران و ایالات متحده پس از آزادسازی و انتقال ۶ میلیارد دلار از درآمد نفتی بلوکه شده ایران در کره جنوبی انجام شد، منتقدان دولت بار دیگر مخالفت خود را با توافق با دولت فعلی ایران ابراز کردند. در این میان، علاوه بر شروط تایید شده توافق مبادله زندانیان و انتقال این وجوه، در ماه‌های اخیر گزارش‌هایی منتشر شده است که حاکی از تلاش‌های گسترده‌تری برای ترغیب ایران به کاهش سرعت برنامه غنی‌سازی اورانیوم و کاهش تنش‌ها در خاورمیانه است.

به نوشته نشنال اینترست، هدف از این کار ایجاد «تفاهمات» غیر رسمی با ایران از طریق ترکیبی از «خطوط قرمز» ارتباطی ایالات متحده و کاهش آشکار تحریم‌های نفتی ایران به جای مذاکره برای یک توافق رسمی است که ذیل قانون بازبینی توافق هسته‌ای ایران (INARA) نیازمند بازنگری کنگره است.

اما این رویکرد در میان جامعه سیاسی واشنگتن از هر دو حزب از حمایت آشکار کمی برخوردار خواهد بود. با این حال، در غیاب جایگزین‌های بهتر، این فرصتی را برای دولت بایدن فراهم می‌کند تا هم از تشدید بحران با ایران جلوگیری کند و هم اقدامات عربستان برای افزایش قیمت نفت را خنثی کند، که هر کدام از آنها می‌تواند تلاش بایدن برای انتخاب مجدد در انتخابات سال ۲۰۲۴ را تضعیف کند.

نتایج این تلاش‌ها تاکنون در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران، اندک اما مثبت بوده است. آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که در اوایل سپتامبر پیش از نشست شورای حکام منتشر شد، نشان می‌دهد که تهران تولید اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده (HEU) خود را کاهش داده‌ و مقداری از آن مواد را رقیق کرده است تا انباشت موجودی آن را کاهش دهد. آنها همچنین سرعت نصب سانتریفیوژهای پیشرفته را که قبلاً سرعت سرسام‌آوری داشت، کاهش داده‌اند. تمامی اینها اگرچه زمان گریز هسته‌ای ایران را در صورت انتخاب غنی‌سازی اورانیوم در درجه تسلیحاتی افزایش نمی‌دهد، یک گام در راستای کاهش تنش است که اگر ادامه یابد از بروز یک بحران شدید جلوگیری می‌کند.

این پایگاه خبری در ادامه مدعی کاهش حملات گروه‌های مورد حمایت ایران در عراق و سوریه علیه نیروهای آمریکایی در منطقه شد و تاکید کرد: در حالی که ایران همچنان با حضور ایالات متحده در این کشورها مخالف است و می‌تواند تصمیم بگیرد که این شرایط را معکوس کند اما اکنون، منبع دیگری از اصطکاک را که می‌تواند به یک بحران تبدیل شود، برطرف کرده است.

در زمینه نفت نیز در تابستان گذشته به‌طور فزاینده‌ای آشکار شد که ایالات متحده حتی بیشتر به سمت اجرای سهل‌گیرانه تحریم‌ها با هدف صادرات نفت ایران رفته است و این امکان را به وجود آورده که حجم صادرات آن افزایش یابد. وبگاه TankerTracker اخیراً گزارش داد که بارگیری صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در ماه اوت به‌طور متوسط ۱.۹ میلیون بشکه در روز (BPD) بوده است که نسبت به ۱.۵ میلیون بشکه در روز در ماه مه و میانگین کل سال کمتر از یک میلیون بشکه در روز در مقایسه با سال ۲۰۲۲ افزایش داشته است.

در حالی که وزارت امور خارجه آمریکا رسماً هرگونه تغییر در سیاست‌های خود را رد کرده است، مقامات ایالات متحده در پس زمینه اذعان کرده‌اند که اجرای تحریم‌ها را با «رویکردی سبک‌تر» دنبال کرده‌اند. به‌طور قطع مننقدان روابط دولت بایدن با ایران متوجه این امر شده‌اند.

نشنال اینترست همچنین به تصمیم یک‌جانبه عربستان سعودی در ماه ژوئن برای کاهش تولید نفت خود تا یک میلیون بشکه در روز اشاره کرد و آن را اقدامی غافلگیر کننده و تلاشی برای تحت فشار گذاشتن بازار و حمایت از قیمت نفت از سوی ریاض توصیف کرد که موجب افزایش قیمت نفت خام شده است.

اما در شرایطی که دولت بایدن به دنبال یک توافق چند وجهی برای عادی سازی روابط میان عربستان سعودی و اسرائیل است که می تواند روابط آمریکا و عربستان را بهبود بخشد، هیچ نشانه‌ای دال بر این وجود ندارد که سیاست تولید نفت عربستان بخشی از بحث‌های کنونی واشنگتن و ریاض باشد. با توجه به اینکه تحلیلگران وال استریت دوباره در مورد پتانسیل نفت ۱۰۰ دلاری در هر بشکه صحبت می‌کنند و انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده در سال آینده نیز نزدیک می‌شود، اتخاذ یک رویکرد سخت‌گیرانه‌تر علیه ایران برای دولت بایدن دشوار خواهد بود.

تا کنون، دولت بایدن به بحث‌های غیرمستقیم خود با ایران ادامه داده و به هیچ توافقی با ایران درخصوص غنی‌سازی اورانیوم و کاهش حملات علیه نیروهای ایالات متحده در منطقه که به اجرای تحریم‌های ایران مرتبط باشد، اعتراف نکرده است. این احتمالاً عمدی است، زیرا یک توافق رسمی نیازمند بازنگری توسط کنگره است که در شرایط نزدیک شدن به انتخابات بسیار بحث برانگیز خواهد بود. از طرفی دیگر، نشان می‌دهد که آنچه ظاهراً روی آن توافق شده است در مقایسه با هرگونه پیگیری رسمی و قابل قبول برجام بسیار محدود است.

پایگاه خبری نشنال اینترست با تاکید بر اینکه «تلاش‌های  کشورهای میانجی‌، از جمله قطر و عمان برای تقویت این رویکرد ادامه دارد» تصریح کرد: با این حال، بعید است که پیش از انتخابات نوامبر ۲۰۲۴ آمریکا شاهد حصول توافق رسمی بین تهران و واشنگتن باشیم. به نظر می‌رسد که تلاش‌های گزارش شده برای برقراری حداقل یک تبادل غیرمستقیم بین ایالات متحده و ایران در طول نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک در هفته گذشته نیز ناموفق بوده است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به تازگی از احتمال آغاز مجدد مذاکرات با میانجیگری اروپا با آمریکا از همان جایی که در سپتامبر ۲۰۲۲ متوقف شد، صحبت کرد اما این هم بعید به نظر می‌رسد. زیرا ایالات متحده تصریح کرده که پنجره بازگشت به برجام بسته شده است و با نزدیک شدن به پایان دوره اول ریاست جمهوری جو بایدن، درخواست‌های ایران در آن زمان برای «ضمانت‌های» واشنگتن بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد.

بنابر این در حال حاضر، تلاش برای جلوگیری از بروز فاجعه در کوتاه مدت بهترین گزینه موجود است. رضایت‌بخش نیست، اما با توجه به محدودیت‌هایی که آنها تحت آن عمل می‌کنند، از جمله از بین رفتن اعتبار ایالات متحده در نتیجه تصمیم رئیس‌جمهور ترامپ برای خروج یک‌جانبه از برجام در حالی که ایران به آن پایبند بود، قابل قبول است.

اگر رئیس جمهور بایدن مجدداً در انتخابات پیروز شود، ممکن است جایی برای بحث مجدد درباره یک توافق دائمی‌تر وجود داشته باشد. احتمالاً بایدن برای دور دوم، نگرانی‌های تهران را در رابطه با لغو مجدد توافق از سوی واشنگتن کاهش دهد. با این حال، بعید است که دولت بایدن بتواند ایران را وادار کند که برنامه هسته‌ای خود را تا سطح نزدیک به محدودیت‌های تعیین شده در برجام بازگرداند، چه رسد به تمدید برخی از آن مفادهایی که ایالات متحده به آن امیدوار بود؛ توافق طولانی‌تر و قوی‌تر.

نشنال اینترست در پایان خاطر نشان کرد که برنامه هسته‌ای ایران اکنون به سطحی از پیشرفت رسیده است که در صورت استفاده از گزینه نظامی هم نمی‌توان آن را به عقب بازگرداند و ظاهراً ایالات متحده این را پذیرفته است اما بایدن در دوره دوم ریاست جمهوری خود می‌بایست روی بازگرداندن شفاف‌سازی و افزایش زمان گریز هسته‌ای ایران متمرکز شود که همگان اطمینان یابند ایران به یک قدرت هسته‌ای تبدیل نمی‌شود.