شروط عربستان برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل؛ واکنش ایران چه خواهد بود؟

بیان فردا | ماه‌هاست که موضوع عادی‌سازی روابط میان عربستان و اسراییل با میانجی‌گری امریکا به یکی از موضوعات مهم رسانه‌ها و تحلیلگران تبدیل شده است؛ موضوعی که طبق گفته مقامات امریکایی از اولویت‌های اصلی سیاست خارجی دولت بایدن بوده و می‌تواند منافع امنیت ملی این کشور را تامین کند.

 در همین رابطه شاهد بودیم که روز چهارشنبه محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز اعلام کرده که هر روز یک گام به توافق عادی‌سازی روابط با اسراییل نزدیک‌تر می‌شویم.

ازسوی دیگر یک روز بعد یعنی پنجشنبه، الی کوهن وزیر خارجه اسراییل در مصاحبه با رادیوی ارتش رژیم صهیونیستی مدعی شد که پیشرفت‌های در این رابطه حاصل شده و فکر می‌کنم در سه ماهه نخست سال 2024 و حدود 4 الی 5 ماه دیگر می‌توانیم جزییات توافق با عربستان را تکمیل کنیم.

این صحبت‌ها درحالی مطرح می‌شود که برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌اند طی روزهای اخیر نشست‌های محرمانه‌ای میان مسوولان عربستان و اسراییل برگزار شده است. محور این موضوع نیز بحث برنامه هسته‌ای عربستان و مساله تشکیل کشور مستقل فلسطینی است؛ به‌ طوری که رایزنی‌ها میان ریاض و واشنگتن بر سر برنامه هسته‌ای عربستان همچنان ادامه دارد و شرط این برنامه از‌سوی امریکا و اسراییل عدم غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان است.

شروط عربستان برای عادی‌سازی روابط

هر چند که بسیاری از کارشناسان معتقدند عربستان و اسراییل در طول سال‌های اخیر به صورت چراغ خاموش با یکدیگر رابطه داشته‌اند، اما طبق اعلام قبلی، سعودی‌ها سه شرط اصلی جهت عادی‌سازی کامل روابط با رژیم صهیونیستی را مطرح کرده‌اند.

نخستین شرط آنها امضای یک توافق امنیتی جدید با امریکاست که علاوه بر حمایت نظامی و امنیتی واشنگتن از ریاض، محدودیتی را در قبال خرید تسلیحات عربستان از امریکا در بر نداشته باشد. شرط دوم سعودی‌ها برای عادی‌سازی روابط با اسراییل، توسعه برنامه هسته‌ای در این کشور است. این مساله یکی از موارد اختلافی مهم در مسیر عادی‌سازی محسوب می‌شود؛ زیرا ایالات‌متحده و رژیم صهیونیستی مخالف غنی‌سازی اورانیوم در خاک عربستان بوده و گفته می‌شود که مدل برنامه هسته‌ای امارات را برای سعودی‌ها پیشنهاد کرده‌اند؛ مدلی که غنی‌سازی در خارج از خاک امارات صورت خواهد گرفت.

شرط بعدی عربستان این است که هرگونه عادی‌سازی منوط به تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی است؛ امری که با توجه به روی کار بودن افراطی‌ترین و راست‌گراترین دولت در سرزمین‌های اشغالی بعید به نظر می‌رسد که به آسانی میان ریاض و تل‌آویو قابل تفاهم باشد.

موضع رژیم صهیونیستی

همان‌طور که اشاره شد روز پنجشنبه وزیر خارجه رژیم صهیونیستی با لحنی خوشبینانه از میسر بودن توافق ابراز امیدواری کرده و حتی مدعی شد که شکاف‌ها در حال پر شدن هستند و می‌توان تا 4 یا 5 ماه آینده به توافق امیدوار بود. در همین راستا طبق گزارشی که به تازگی الجزیره منتشر کرده، برخی کارشناسان معتقدند که برنامه هسته‌ای عربستان مانعی جدی در مسیر عادی‌سازی روابط نیست؛ زیرا پیش از این تزاچی هانگبی مشاور امنیت ملی رژیم صهیونیستی گفته بود، ده‌ها کشور هستند که پروژه‌های غیرنظامی هسته‌ای خود را دنبال می‌کنند و تلاش‌های عربستان به این منظور نیز نمی‌تواند امنیت همسایگان را به خطر بیندازد. با این حال دولت نتانیاهو و مخصوصا ایتامار بن گویر وزیر امنیت ملی تندروی اسراییل نسبت به هرگونه امتیاز درخصوص کشور مستقل فلسطینی و محدود کردن شهرک‌سازی‌های صهیونیستی حساسیت زیادی نشان می‌دهند و توقف شهرک‌سازی در کرانه باختری اشغالی را رد کرده‌اند.

شروط تشکیلات خودگردان

هر چند که تشکیلات خودگردان فلسطین اکنون با چالش‌های مهمی چه در سرزمین‌های اشغالی و چه از منظر جانشینی محمود عباس مواجه است، اما ماه گذشته شاهد بودیم که هیاتی از این تشکیلات در سفر به عربستان سعودی به دنبال دستیابی به شروط خود در توافق احتمالی بودند. در این میان عربستان پس از متوقف کردن کمک‌های مالی به تشکیلات خودگردان در سال 2021، به نظر می‌رسد که دوباره پیشنهاد از سرگیری حمایت‌های مالی را مطرح کرده است. در همین راستا به نظر می‌رسد که شروط تشکیلات خودگردان تعطیل شدن سفارت امریکا در قدس، حمایت واشنگتن از نمایندگی کامل فلسطین در سازمان ملل و کنترل تشکیلات خودگردان بر بخش‌هایی از کرانه باختری است. در این رابطه است که محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطینی در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرده که اشغال، فارغ از جاه‌طلبی‌ها و توهمات، دوام نخواهد داشت، زیرا مردم ما در سرزمین خود که هزاران سال در آن نسل به نسل، زندگی کرده‌اند، باقی خواهند ماند و اگر کسی مجبور باشد که برود، آن اشغالگران هستند که باید بروند. عباس همچنین از جامعه جهانی خواست تا قطعنامه‌های خود را در رابطه با احقاق حقوق فلسطینیان و پایان دادن به اشغالگری‌ اجرا کند که ناقض بیش از 1000 قطعنامه جامعه بین‌المللی و ناقض اصول حقوق بین‌الملل و مشروعیت بین‌المللی است و با زمان برای تغییر تاریخ، واقعیت جغرافیایی و جمعیتی روی زمین به منظور تداوم آن و تحکیم آپارتاید مسابقه می‌دهد.

موضع ایران

علاوه بر این طبق گزارشی که الجزیره منتشر کرده، موضع ایران را هم در مقابل توافق احتمالی میان عربستان و اسراییل نباید از نظرها دور داشت. در واقع ایران و عربستان در حالی پس از 7 سال دوباره روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته که سید ابراهیم رییسی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به سعودی‌ها نسبت به هرگونه عادی‌سازی روابط با اسراییل هشدار داده و اعلام کرده است: این توافق خنجری از پشت به مردم فلسطین و مقاومت آنها محسوب می‌شود.

رییسی همچنین خاطرنشان کرده، کشورهای منطقه تحت هیچ شرایطی حاضر نیستند رنج و مصیبت مردم فلسطین را نادیده بگیرند؛ زیرا آزادسازی قدس هسته اصلی اعتقاد تمام مسلمانان است.