شاید مهـم‌ترین خبـــری که در روز گذشـــته در خصوص برجام منتشر شد این بود که وزیر امورخارجه قطر برای گفت‌وگو درباره ایران به روسیه سفر کرد. پس از آنکه مذاکرات بر سر احیای برجام در وین متوقف شد، محمد بن عبدالرحمان آل‌ثانی به روسیه سفر و با مقامات این کشور درباره ایران رایزنی کرد. آل‌ثانی در جریان این سفر با وزیر امورخارجه روسیه دیدار کرد و احتمال دارد دیداری نیز با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور این کشور داشته باشد.
در همین راستا بسیاری بر این باور هستند که قطر تلاش میکند مذاکرات با ایران بر سر احیای برجام را که به تازگی به دلیل درخواست روسیه از آمریکا متوقف شده است، نجات دهد. وزیر امورخارجه روسیه پس از حمله این کشور به اوکراین در دو هفته گذشته و اعمال بی‌سابقه‌‌ترین تحریمها علیه روسیه از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی، با این بهانه که بخشی از تحریمها بر تعهدات روسیه در چارچوب برجام تاثیر می‌‌گذارد، درخواست‌های جدیدی را برای مستثنی شدن از تحریم‌‌های آمریکا در این رابطه مطرح کرده است.
در راستای بررسی این مساله گفت‌وگویی با حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی شده است که در ادامه می‌خوانید.
سفر وزیرخارجه قطر به روسیه با چه اهدافی صورت گرفته است؟
وزیرخارجه قطر پس از آنکه با مقامات ایران و آمریکا رایزنی کرد به روسیه سفر کرد تا بتواند برای احیای برجام تلاش کند. در برهه‌ای از زمان قرار گرفته‌ایم که این تلاش‌های قطر مشخص نیست به نتیجه برسد یا خیر زیرا اوضاع به شدت پیچیده شده است اما قطر با ارتباط گیری با طرف‌های موثر تلاش میکند این وضعیت پیچیده را آسان کند. جوزف بورل گفته است که عوامل خارجی سبب شده تا مذاکرات متوقف شود اما از این عوامل خارجی اسم نبرده است. یکی از این عوامل خارجی مشخصا درخواست روسیه است اما به نظر می‌رسد آمریکا نیز تقاضایی جدید داشته است که ایران آن را رسانه‌ای کرد. وزیرخارجه قطر به این نتیجه رسیده است که این عوامل خارجی به ایران، روسیه و آمریکا مربوط است که با مقامات این سه کشور وارد گفت‌وگو شده است. اینکه ابتکار عمل قطر تا چه میزان ممکن است به نتیجه برسد، مشخص نیست اما مشخصا می‌تواند مثبت عمل کند.
اساسا در حوزه سیاست، احیای برجام بدون روسیه ممکن است؟
باید توجه داشت که برجام دو طرف اصلی دارد که ایران و آمریکا هستند و سایر کشورها نقش تسهیلگر را در این زمینه ایفا می‌کنند. روسیه، چین و اروپا مشخصا می‌توانند در زمینه مذاکرات کارشکنی کنند اما بدون آن‌ها نیز می‌توان برجام را احیا کرد و تحریمها را علیه ایران لغو کرد. شاید یکی از این کشورها بتوانند توافق را به تعویق بیندازند اما اگر ایران و آمریکا اراده بر توافق داشته باشند، سایر کشورها نمی‌توانند مسیر توافق را از بین ببرند. امروز نیز روسیه با این درخواستی که ارائه داده است، ممکن است توافق را به تعویق بیندازد اما مشخصا می‌توان بدون روسیه نیز برجام را احیا کرد. در موضع مقابل نیز زمانی که آمریکا از برجام خارج شد نیز هیچ کدام از این کشورها نتوانستند کاری انجام دهند که برجام حفظ شود زیرا یکی از دو طرف اصلی برجام دیگر خواهان حضور در توافق نبود. مشخصا نه منافع چین و روسیه و اروپا در این بود که در مقابل آمریکا به‌خاطر ایران بایستند و نه چنین خواسته‌ای اساسا داشتند.
به همین علت مشاهده کردیم که تمامی طرف‌های برجام با آمریکا همراه شدند و شرکت‌ها روسی و چینی اولین مجموعه‌هایی بودند که پروژه‌های خود را در ایران تعطیل کردند. آن‌ها از جریمه‌های آمریکا هراس داشتند. بر همین اساس اگر ایران و آمریکا به توافق برسند، روسیه توان این را ندارد که مانع احیای برجام شود. اساسا روسیه چنین خواسته‌ای هم نخواهد داشت زیرا روسیه نمی‌خواهد ایران را از دست دهد و در دوران تحریم علاقه داشته است بدون پرداخت هزینه بتواند با ایران مراوده داشته باشد. روسیه اگر رابطه خود با ایران را نیز تخریب کند قطعا ضربات بیشتری خواهد خورد. یکی از نقش‌هایی که روسیه در برجام برعهده داشته است این بوده که از اورانیوم غنی سازی شده ایران محافظت کند که می‌توان این وظیفه را به یک کشور معتمد دیگر سپرد. ایران در این زمینه می‌تواند بازی متفاوتی داشته باشد و مشخصا روسیه در جایگاهی نیست که بتواند برجام را متوقف کند. ایران و آمریکا اگر مستقیما وارد گفت‌وگو شوند، قطعا می‌توان مشکلات را حل کرد.
آیا توقف مذاکرات ایران و عربستان نیز به تحولات اخیر ارتباط دارد؟
توقف مذاکرات ایران و عربستان به صورت موقت است و ایران نباید این ترک مذاکرات را به صورت دائمی انجام دهد. ایران به نظر می‌رسد در اعتراض به اعدام 81 نفر در عربستان اقدام به توقف مذاکرات کرده است زیرا در بین این 81 نفر، 40 نفر نیز به اتهام شیعه بودن اعدام شده‌اند و ایران در محکومیت این اقدام عربستان موقتا میز مذاکرات را ترک کرده است اما باید توجه داشت که اگر ایران با عربستان اختلافی نداشته باشد، یکی از بهانه‌های آمریکا کم می‌شود و دیگر آن‌ها کم‌تر به مسائلی همچون نفوذ منطقه‌ای ایران اشکال وارد می‌کنند هرچند که عربستان نیز اقدامی عجیب انجام داده است و عملا حقوق بشر را نقض کرده است. ایران باید در سیاست منطقه‌ای خود هوشمندانه عمل کند تا برجام پایدارتر شود. اگر ایران و عربستان هرچه سریع‌تر مشکلات خود را حل کنند هم به مردم ایران و هم به مردم عربستان خدمت کرده‌اند. بهبود روابط ایران و عربستان سبب می‌شود تا اسرائیل و آمریکا نیز در منطقه به راحتی کارشکنی نکنند.
انتهای پیام
دیدگاه تان را بنویسید