تاثیر بحران اوکراین بر مذاکرات احیای برجام چیست؟

بیان فردا | به نقل از نیویورک تایمز و نشنال اینترست، همزمان با آن که کشور‌های مختلف جهان علاقمند هستند واردات نفت از روسیه را پس از حمله آن کشور به اوکراین متوقف سازند به نظر می‌رسد که مذاکره کنندگان در وین به امضای توافق هسته‌ای با ایران و لغو تحریم‌های نفتی وضع شده علیه آن کشور نزدیک شده اند. با این وجود، احتمالا با شرایط پیش آمده، مسکو در مسیر حصول توافق هسته‌ای مانع تراشی خواهد کرد. این موضوع وضعیت را پیچیده‌تر خواهد کرد.

، به نظر می‌رسد برای منزوی کردن روسیه و ادامه جریان نفت، غرب محدودیت‌های موجود در فروش نفت ایران را به عنوان بخشی از یک توافق هسته‌ای احیا شده لغو می‌کند و مسکو می‌تواند موانعی را ایجاد کند. به همین خاطر، برخی نگران آن هستند که ممکن است روسیه بتواند هر توافقی را خنثی کند.

مقام‌های ارشد اروپایی و امریکایی می‌گویند پیش از این موضوع، سه یا چهار موضوع حل نشده بین ایران و امریکا باقی مانده بود که تصمیم گیری سیاسی برای دو طرف درباره دامنه تحریم‌های باقی مانده علیه ایران را دشوار ساخته است.

در صورتی که توافق هسته‌ای تازه‌ای حاصل شود برنامه اتمی ایران به شدت محدود شده و به ایران اجازه داده می‌شود تا نفت خود را آزادانه در بازار‌های جهانی در برهه حساسی که جنگ اوکراین در جریان است عرضه کند.

روسیه با تعیین این شرط که تحریم‌های غرب علیه روسیه نباید در تجارت آن کشور با ایران مشکلی ایجاد کند روند مذاکرات هسته‌ای را پیچیده‌تر ساخته است. لاوروف وزیر خارجه روسیه خواستار تضمین کتبی طرفین غربی شده است. اگر توافقی برای احیای توافق حاصل شود و نفت ایران به بازار بازگردانده شود پیام مهمی برای مسکو خواهد داشت مبنی بر آن که وابستگی جهان به انرژی روسیه ممکن است در حال کاهش باشد.

ایران می‌تواند بیش از دو میلیون بشکه نفت در روز تولید کند و اگر این ذخایر به بازار‌ها برسند روند افزایش قیمت کند خواهد شد.

با این وجود، اجرای مجدد هر نوع توافقی چندین ماه (احتمالا تا ماه ژوئن) به طول خواهد انجامید چرا که لغو تحریم ها، صدور اورانیوم مازاد ایران به خارج از کشور و سپس مسدود کردن کار سانتریفیوژ‌های پیشرفته ایران زمان بر خواهند بود. با این وجود، روسیه اکنون وضعیت ناشناخته و تازه‌ای دارد و اهداف آن کشور هنوز مشخص نیست. اگر تقاضا‌های روسیه گسترده‌تر باشند این وضعیت می‌تواند امکان حصول توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های غربی را از بین ببرد.

با این وجود، برخی تحلیلگران معتقدند در حالی که به نظر نمی‌رسد روسیه علاقمند به تضعیف برجام در کلیت آن باشد طولانی شدن روند مذاکرات می‌تواند به نفع روسیه باشد. حمله نظامی روسیه به اوکراین پیامد‌های زیادی برای ایران داشته که مهم‌ترین آن تاثیرگذاری بر وضعیت مذاکرات هسته‌ای و بازار انرژی است. در شرایطی که مذاکرات هسته‌ای در وین در آخرین و حساس‌ترین مراحل خود قرار دارد بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) منجر به لغو تحریم‌های ناشی از کارزار «فشار حداکثری» دوره ترامپ می‌شود.

در اینجا چند نکته وجود دارند. نکته اول آن که غرب نگران است که با ادامه جنگ روسیه در اوکراین، مسکو می‌تواند از مذاکرات هسته‌ای به عنوان اهرم استفاده کند. در این صورت موانع تازه‌ای به مذاکرات اضافه می‌شوند و دستیابی به توافق نهایی را دشوارتر می‌کند. نکته دوم، دولت بایدن به دلیل سیاست خارجی خود در قبال افغانستان و اوکراین با انتقادات قابل توجهی مواجه شده است.

بنابراین، به نفع دولت امریکا است که با حل و فصل موضوع هسته‌ای ایران به موفقیت قابل توجهی در سیاست خارجی دست یابد. به ویژه، از آنجایی که برجام میراث دولت اوباما است بازگشت به این توافق پیام روشنی برای جمهوری خواهان به ویژه دونالد ترامپ و همکاران‌اش به همراه خواهد داشت. نکته سوم آن که نتیجه گیری مذاکرات هسته‌ای با ایران به غرب این امکان را می‌دهد که تمرکز بیشتری بر رویارویی با روسیه داشته باشد.

غرب معتقد است که به طول انجامیدن مذاکرات هسته‌ای با ایران به نفع روسیه است

در این راستا، غرب معتقد است که به طول انجامیدن مذاکرات هسته‌ای با ایران به نفع روسیه است. نکته چهارم آن که شکست مذاکرات هسته‌ای با ایران و ادامه تحریم‌ها علیه ایران، تهران را به روسیه نزدیک‌تر می‌کند روسیه‌ای که در هفته‌های اخیر با تحریم‌های گسترده غرب مواجه شده است.

در چنین شرایطی، روسیه می‌تواند برخی تحریم‌ها علیه ایران را نادیده گرفته و همکاری نزدیک‌تری با آن کشور داشته باشد که این نیز به نفع غرب نیست. به همین دلیل، برخی از تحلیلگران در داخل ایران خاطر نشان می‌سازند که در صورت شکست مذاکرات هسته ای، تحریم‌های غرب علیه روسیه احتمالا مسکو را به نادیده گرفتن بیش‌تر پیامد‌های نقض تحریم‌های آمریکا در معاملات‌اش با ایران سوق خواهد داد.

• آنچه در اوکراین می‌گذرد، تجاوز یک قدرت بیگانه به سرزمینی آزاد است
• دیدگاه نوام چامسکی درباره حمله روسیه به اوکراین
• علیه همه اشکال استعمار نو

نکته پنجم آن که توافق در وین به ثبات خلیج فارس جایی که تحریم‌های امریکا علیه ایران باعث تشدید تنش در آن منطقه شده و به جنگ‌های نیابتی دامن زده کمک خواهد کرد. از آنجایی که ثبات در خاورمیانه و خلیج فارس به غرب این امکان را می‌دهد که بیش‌تر بر رویارویی با روسیه تمرکز کنند غرب نیز انگیزه خواهد داشت تا نتیجه مذاکرات هسته‌ای در وین را تسریع بخشد.

در نهایت آن که پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین قیمت نفت به بیش از ۱۰۰ دلار بازای بشکه رسیده است. با در نظر گرفتن این موضوع، پایان مذاکرات هسته‌ای با ایران و لغو تحریم‌های آمریکا به ایران امکان بازگشت به بازار جهانی نفت را می‌دهد.

از آنجایی که ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام در سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) پیش از خروج آمریکا از برجام بود بازگشت آن کشور به بازار باعث کاهش قیمت نفت خواهد شد.

بسیاری انتظار دارند در صورت لغو تحریم‌ها، ایران بتواند صادرات روزانه خود را تقریبا یک میلیون بشکه افزایش دهد. در واقع، ایران در حال حاضر مقادیر زیادی نفت در انتظار صادرات دارد. بنابراین، توافق در وین و لغو تحریم‌ها می‌تواند به کنترل بازار نفت کمک کند.

انتهای پیام