برجام، روسیه و منافع ملی

بیان فردا | مذاکره با آمریکا صددرصد ضروری است فارغ از اینکه الان در چه مرحله‌ای هستیم و روس‌ها چه شرایطی را مطرح کرده‌اند. اقدام اخیر مسکو نشان داد روس‌ها هم مانند تمام دولت‌های بزرگ دنیا به دنبال منافع خودشان هستند و دوستی و دشمنی دائمی برایشان وجود ندارد و ایران هم برایشان مانند همه کشورهای دیگر است و آنجا که منافع اقتضاء کند، حاضر هستند با برگ ایران بازی کنند.

البته پیش‌تر هم بارها با برگ ایران بازی کرده بودند، اما اگر پیش از این پنهان بازی می‌کردند، حالا کاملا رو بازی کرده‌اند و این شرط را روی میز گذاشته‌اند. البته نکته دیگری نیز باعث نگرانی شده و آن موضوع این است که با وجود آنکه روز شنبه برای یهودیان حرمت دارد، نخست‌وزیر اسرائیل در این روز با عجله به دیدار آقای پوتین رفته و در خصوص مذاکرات وین گفت‌وگو کرده است؛ نگرانی من از این است حالا که روسیه آشکارا در مسیر توافق سنگ‌اندازی کرده به عنوان متحد اسرائیل عمل کند و مانند سوریه که غفلت کردیم، این بار نیز این احتمال وجود دارد که اسرائیل بهترین فرصت را به دست آورده باشد که چراغ سبزی از روسیه بگیرد و بخواهد شیطنتی بکند.

دو دیدگاه در این خصوص وجود دارد؛ یکی اینکه روسیه می‌خواهد اساسا زیر میز برجام بزند و دیگری این است که مسکو در شرایطی که در انزوا قرار گرفته، خواسته که با یک اظهارنظر بگوید که همچنان به عنوان یک بازیگر مهم شناخته می‌شود و حتی می‌تواند روی موضوع مهمی مانند مذاکرات وین که سه کشور اروپایی و آمریکا در آن دخیل هستند، تأثیر بگذارد.

در فرضیه اول تردید دارم که آنها مخالف احیای برجام باشند، چراکه می‌دانیم روس‌ها هم یکی از خطوط قرمزشان این است که ایران به عنوان کشور هسته‌ای در همسایگی‌شان باشد؛ یعنی مواضع مشترکی بین آمریکا، روسیه، اروپا و اسرائیل وجود دارد که ایران به مرزهای دستیابی به تکنولوژی هسته‌ای و زمان گریزی که مطرح هست، دست پیدا نکند.

بنابراین روس‌ها به‌طور اصولی خواهان این هستند که ایران توان هسته‌ای نداشته باشد اما شرایطی به وجود آمد که روس‌ها در باتلاق اوکراین گیر کردند و تحریم‌ها آنها را به مرز نابودی خواهد کشید. این‌جا هر عقلی حکم می‌کند که در چنین شرایطی از همة کارت‌هایی که در دست دارد، استفاده کند که یکی از کارت‌هایی که الان جهان به آن نیاز دارد مسئلة اجرای برجام و نقش ایران است.

آقای پوتین فهمیده که بهترین فرصت استفاده از این کارت از دو راه امکان‌پذیر است؛ یکی فشار به ایران برای این‌که مواضعش آنچنان شدت پیدا کند که دستیابی با مانع روبه‌رو شود که این یک راه‌حل است و نمی‌دانم این تا چه حد امکان‌پذیر است و ایران چقدر آن را خواهد پذیرفت و راه‌حل دوم این است که در دست خودش است و آن مسئله این است که اگر من به عنوان یکی از اعضای 1+4 هستم می‌گویم اگر چنانچه می‌خواهید بیایم و این توافق انجام شود باید تحریم‌ها را در مورد ایران برای من لغو کنید که این خواسته‌ای است که به طور قطع یقین غربی‌ها نمی‌پذیرند.

روس‌ها این بازی را ادامه خواهند داد اما اینکه به کجا برسد را نمی‌دانم و بستگی به همان سازوکار توافق دارد و اگر ‌آن‌جا راه‌حلی پیدا شود که من زیاد به لحاظ فنی در آن ساختار برجام آشنا نیستم و آقایان ظریف، تخت‌روانچی، عراقچی یا کارشناسان دیگر باید بگویند که در آن ۱۵۰ صفحه چه چیزهایی نوشته شده است. ایران به عنوان طرف و متضرر اصلی از تاخیر در توافق و اجرای آن موضعی دو پهلو اتخاذ کرده و آقای امیرعبدالهیان در واکنشی دور از انتظار گفته است «اجازه نمی‌دهیم هیچ عامل خارجی منافع ملی کشور را در وین تحت تاثیر قرار دهد» که عبارتی خنثی و کلی است و برداشت‌های متفاوتی از آن مستفاد می‌شود.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه نیز به تاسی از مقام بالادستی خود و پس از گذشت دو روز از موضع تخریبی وزیر خارجه روسیه با تمجید از رویکرد سازنده این کشور در مذاکرات وین به عبارت کوتاه «منتظر هستیم که از مجاری دیپلماتیک موضع آنها را بشنویم» بسنده کرده است.

این در حالی است که پهپادهای ترکیه در اکراین با ارتش روسیه مقابله می‌کنند و اردوغان در حال رایزنی برای واسطه گری برای پایان جنگ است. این برداشت در دنیا تقویت می‌شود که ایران گروگان روسیه است و این برای آوازه و استقلال ایران خوشایند نیست که این تلقی در دنیا ایجاد شود که انقلابی با آن عظمت که ما خودمان آن را ادعا می‌کردیم گروگان روس‌هاست و الآنکه روس‌ها پایشان در باتلاق اوکراین است می‌توانند ایران را وادار کنند که موضع سرسختانه‌تری در مذاکرات بگیرد.

در هر صورت این هم خلاف مصالح کشور، منافع ملی و هم خلاف قانون‌اساسی، شئونات و اصلی است که رهبری بر عزت، حکمت و مصلحت تاکید کرده‌اند، است. تهران باید از امروز دو اقدام را در دستور کار قرار دهد که نخست رایزنی فشردة دیپلماتیک با روس‌ها برای عدول از این مطالبه و دیگری مذاکره صریح و رودررو با ایالات متحده است و بگوییم ما خواهان احیای برجام هستیم، اگر چنانچه خطوط قرمزی که قبلاً مطرح کردیم، رعایت شود توافق را امضا می‌کنیم.