نگرانی از وادادگی در برابر شرق
دوباره روسیه. دوباره مکالمات ابراهیم رئیسی و پوتین و دوباره اعتراض به نادیده گرفتن عزت و استقلال ایران. کمتر از چهل روز از سفر پرحاشیه سید ابراهیم رئیسی به مسکو و نقد جدی گنشگران سیاسی و اجتماعی به شیوه استقبال و بیان عباراتی از سوی رئیس جمهور ایران همچون «در خدمت شما هستیم»، حالا مکالمه تلفنی این دو در خصوص تجاوز به اوکراین موجی از اعتراضات را به دنبال داشته است.
رئیس جمهور ایران بدون محکوم کردن حمله نظامی به اوکراین به پوتین گفته است که گسترش ناتو تهدیدی جدی علیه ثبات و امنیت کشورهای مستقل در مناطق مختلف است و در ادامه اظهار امیدواری کرده که «آنچه اتفاق می‌افتد به نفع ملت‌ها و منطقه تمام شود.»
اظهارات رئیسی موج نارضایتی به وجود آورد و بسیاری عنوان کردند که محکوم نکردن تجاوز و حمله نظامی به کشوری مستقل، خلاف مبانی حقوق بین الملل و مغایر با استقلال سیاسی حاکمیت ایران است.
مصطفی تاج‌زاده به بیان اینکه چه خوب که ابراهیم رئیسی در زمان تجاوز ارتش سرخ به خاک افغانستان بر مصدر امور نبوده است، این سوال را مطرح کرد که اگر نمی‌توانید حمله نظامی روسیه به اوکراین را محکوم کنید، چرا با جنگ و ویرانی و تجزیه و اشغال هم‌نوایی می‌کنید؟
آذر منصوری، دبیر کل حزب اتحاد ملت ایران اسلامی نیز بدون نام بردن از رئیس جمهور او را مورد خطاب قرار داد و نوشت: «در کجای تاریخ سابقه دارد که برای کشوری که به کشور دیگری هجوم برده، بتوان اظهار امیدواری کرد که آنچه اتفاق می افتد، به نفع ملت ها و منطقه تمام شود؟ چقدر این نوع اظهار نظرها به نفع منافع ملی امروز و آینده ایران است؟»
البته انتقاد به دیپلماسی ایران در قبال روسیه تنها منحصر به سید ابراهیم رئیسی باقی نماند. محمد مهاجری، روزنامه‌نگار اصولگرا با انتقاد صریح از سیاست‌های دولت نوشت که ای کاش کسی وزیرخارجه مملکتم بود که «جربزه محکوم کردن حمله نظامی روسیه» به یک کشور دیگر را داشت.
همزمان با اخبار ضدونقیض از وین و کاهش خوش‌بینی‌های افراطی روزهای گذشته درباره توافق برجام، اصولگرایان نیز جنگ اوکراین را فرصت مناسب برای برتری دادن گفتمان هسته‌ای و بازدارندگی خود در صحنه سیاست داخلی ایران دیده‌اند و سعی در به چالش کشیدن ادبیات گفت‌وگو و مذاکره دارند.
مهاجری همچنین از سردار وحیدی، وزیر کشور سوال کرد که اگر عده‌ای ازهموطنان برای اعتراض به حمله نظامی روسیه به اوکراین،قصد تجمع در برابر سفارت روسیه را داشته باشند،با آن موافقت می‌کند یا آن را خلاف منافع ملی می‌داند و در نهایت وحیدی را خطاب قرار داد که «اگر موافقت فرمودید،تضمینی هست که عشاق پوتین به آن حمله نکنند؟»
علی باقری، رئیس دفتر سیاسی حزب توسعه ملی نیز با بیان اینکه تجاوز نظامی یک کشور به کشور دیگر به لحاظ انسانی و حقوق بین‌الملل محکوم قطعی و غیرقابل دفاع است، «موضع ضعیف وزیر امور خارجه ایران در قبال تجاوز روسیه به اوکراین را شرم‌آور» خواند.
اشتری از نویسندگان و مترجمان مطرح کشور که در دو دهه اخیر بر مطالعات تاریخ شوروی متمرکز بوده و به تاریخ کمونیسم و استبداد در بلوک شرق پرداخته و آثاری هم مانند زندگینامه‌های لنین، تروتسکی، استالین، بوخارین و دیگر رهبران انقلاب اکتبر در کارنامه خود دارد، خطاب به امیرعبدالهیان نوشت:«آقای وزیر شما که حرکت ناتو به سمت مرزهای روسیه را عامل اصلی حمله روسیه به اوکراین و بزرگترین جنایت غرب عنوان می‌کنید، هیچ خبر داشتید که ناتو در ترکیه حدود 60 سال است که دیوار به دیوار مملکت خودمان است.ناتو برای ایران خطر ندارد و فقط برای روسیه عزیزتان خطر دارد؟» .
ناتو و اعتماد به آمریکا، بیت‌الغزل ائمه جمعه
همزمان با اخبار ضدونقیض از وین و کاهش خوش‌بینی‌های افراطی روزهای گذشته درباره توافق برجام، اصولگرایان نیز جنگ اوکراین را فرصت مناسب برای برتری دادن گفتمان هسته‌ای و بازدارندگی خود در صحنه سیاست داخلی ایران دیده‌اند و سعی در به چالش کشیدن ادبیات گفت‌وگو و مذاکره دارند. به همین دلیل ائمه جمعه در سراسر ایران، مداخلات ناتو و اعتماد اشتباه به آمریکا را عامل بحران و جنگ اوکراین معرفی و سعی کردند حمله روسیه را مشروع جلوه دهند.
حجت الاسلام محمودی، امام جمعه ورامین گفت که اوکراین کشوری با قدرت هسته‌ای بوده که فریب آمریکا را خورد و با وعده‌های سرخرمن آمریکایی‌ها خلع سلاح شد و حالا با چند موشک روسیه زمین‌گیر شده و آمریکا جواب تلفنش را هم نمی‌دهد.
سید عبدالنبی موسوی‌فرد، امام جمعه اهواز هم گفت که آنها که می‌گویند عصر موشک گذشته و عصر مذاکره است، گوش کنند: امروز قدرت بازدارندگی حرف اول را می‌زند.
اگر سخنان تمام ائمه جمعه کشور را بررسی کنید، همین عبارات و موضع‌گیر‌ی‌ها را در سخنانشان به راحتی خواهید یافت. هرچند به قول عباس عبدی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر هنگامی که اوکراین به ناچار خلع سلاح اتمی شد، رشد اقتصادیش حدود منهای ۲۰ درصد بود. با این اقتصاد قادر به حفظ آن تسلیحات نبود. روسیه چرا اجازه داد اوکراین جدا شود که حالا آن را اشغال کند، دلیلش یک چیز است: چون اقتصاد روسیه هم اجازه نمی‌داد که اوکراین را حفظ کند.
صداوسیمای ذوق زده
صداوسیما مهم نیست که در دوره رئیس قبلی باشد یا رئیس فعلی. چه مدیرانی آمده و چه مدیرانی رفته باشند. هنوز هم اخبار تحولات جهانی را با توجه به مناسبات داخلی تحلیل می‌کند و ذوق زده می‌شود. از خوشحالی درباره پیروزهای ترامپ در برخی ایالات در انتخابات آمریکا تا واژه‌سازی و اخبار یکطرفه در خصوص تجاوز روسیه به اوکرات در رسانه ملی، در همان پاشنه می‌چرخد.
«نیروهای اوکراینی همچنان به بمباران مناطق غیرنظامی ادامه می‌دهند»،«روس‌ها تاکید می‌کنند مراکز نظامی اوکراین را هدف قرار می‌دهند»،« پس از درخواست نظامی سران جدایی طلب شرق اوکراین در پاسخ به افزایش تجاوزات اوکراین، ولادیمیر پوتین دستور داده نیروهای نظامی این کشور عملیات ویژه‌ای را آغاز کنند.» و.....
این تنها بخشی از شیوه اطلاع‌رسانی صداوسیما در خصوص تجاوز روسیه به خاک اوکراین است. شیوه‌ای که علی مطهری، نماینده سابق مجلس درباره آن می‌گوید: «ایران برای آنکه استقلال خود را نشان بدهد باید تجاوز روسیه به اوکراین را محکوم کند. فعلا که صدا و سیما اخبار را مانند یکی از مستعمرات روسیه گزارش می‌کند. جدا شدن گرجستان و آذربایجان و ارمنستان از ایران توسط روسیه و حمایت شوروی از صدام در حمله به ایران را همواره به یاد داشته باشیم.»
سردر وزارت خارجه ایران مزین به شعاری است که آن را باید یکی از اصول اصلی انقلاب سال 57 دانست. «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی». تحولات ماه‌های اخیر و شیوه تعامل ایران با روسیه کاملا مغایر با این رویکرد بوده و عباراتی چون «شرم‌آور» یا «مستعمره» نشانه ناراحتی و نگرانی بسیاری از مردم و کنشگران از وادادگی در برابر روسیه دارد.
یادآوری یک آرمان در حال فراموشی
سردر وزارت خارجه ایران مزین به شعاری است که آن را باید یکی از اصول اصلی انقلاب سال 57 دانست. «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی». تحولات ماه‌های اخیر و شیوه تعامل ایران با روسیه کاملا مغایر با این رویکرد بوده و عباراتی چون «شرم‌آور» یا «مستعمره» نشانه ناراحتی و نگرانی بسیاری از مردم و کنشگران از وادادگی در برابر روسیه دارد.
سردار علایی از فرماندهان جنگ معتقد است که در هر صورت تهاجم روسیه به اوکراین فرصت مناسبی برای جمهوری اسلامی ایران است تا سیاست درست «نه شرقی نه غربی» را که برآمده از انقلاب اسلامی است در سیاست خارجی دنبال کند و ضمن توسعه روابط با روسیه و چین، تنها به آنها تکیه نکند بلکه روابط اقتصادی متوازنی را با کشورهای غربی هم برقرار کند.
عباس صالحی، وزیر پیشین ارشاد هم معتقد است که برخی مدعی پایان شعار کانونی «نه شرقی و نه غربی» بودند و آن را به دوره شوروی و کمونیسم می‌دانستند که پایان یافته است. اقتدار روز افزون چین(به رهبری حزب کمونیست) و نیز تهاجم امروز روسیه به اوکراین نشان داد که آن تابلو همچنان بر جبین ایران باید بماند و ذره‌ای عدول از آن نارواست.
کاربران فضای مجازی با هشتگ نه شرقی، نه غربی به مدعیان انقلابی‌گری و اصول‌مداری یک اصل را یادآوری می‌کنند: « حداقل آرمان‌های خود را فراموش نکنید.»
دیدگاه تان را بنویسید