روسيه، چگونه سوئد و فنلاند را به ناتو نزديک كرد؟
مله روسيه به اوكراين نه تنها سبب ايجاد محيط امنيتي جديدي در سطح بين‌المللي شده است، بلكه سبب تغيير در «گزينه‌هاي امنيتي» برخي كشورها نيز شده است.
ترک برداشتن تعصب امنيتي و احترام به اولويت‌هاي روسيه!
اما هجوم روسيه در سال 2014 به شبه‌جزيره كريمه، تحركات روسيه در شمال و شمالگان، تحريكات در اطراف جزيره گاتلند سوئد و... تعصب امنيتي «احترام به اولويت‌هاي امنيتي روسيه در سوئد و فنلاند» كه به معناي عدم الحاق به ناتو بوده را در هر دو كشور با ترديد همراه كرده است. اگرچه تقويت روابط بين واشنگتن، فنلاند و سوئد، توافقنامه سال 2016 بين مقامات سوئدي و اتحاد آتلانتيك شمالي (كه استفاده از ارتش امريكا و ناتو در سوئد را مجاز مي‌دانست) و به‌طور خاص بيانيه سه‌جانبه مه سال 2018 به‌منظور تعميق همكاري دفاعي را از جمله موارد فاصله گرفتن از سياست تاريخي بي‌طرفي اين دو كشور درنظر گرفته‌اند، با اين حال اين دو كشور در عمل همواره در تلاش براي حفظ سياست بي‌طرفي بوده‌اند، بنابراين نزديكي بيشتر به ناتو يا تغيير در اولويت‌هاي امنيتي سوئد و فنلاند، موضوع تازه‌اي نيست و تا حد بسياري به افزايش نگراني‌هاي امنيتي اين دو كشور بر مي‌گردد.
اگرچه گزينه ناتو، يكي از گزينه‌هاي احزاب مخالف دولت (خصوصا در سوئد) بوده است، با اين حال در همان زمان نيز حزب حاكم سوسيال دموكرات به رهبري استفان لوون مخالف سرسخت گزينه ناتو بود. در همين راستا مجلس ريكسداگ سوئد در بودجه سال 2019 بيشترين افزايش بودجه دفاعي از سال 1950 را تصويب كرد و به عدد 11 ميليارد دلار به صورت سالانه رساند. علاوه بر افزايش بودجه، افزايش قابل توجه شمار پايگاه‌ها نيروهاي مسلح سوئد نزديك به دوبرابر آنچه وجود داشت و تعداد سربازان به 8 هزار تن (دو برابر سال 2019)، تقويت نيروي دريايي سوئد و ساير موارد نيز در بودجه دفاعي سال 2020 مندرج بود.
تهاجم به اوكراين و تشكیک نسبت به گاو مقدس بي‌طرفي!
با اين حال تهاجم اخير روسيه به خاك اوكراين به بهانه نازي‌زدايي و حمايت از روس‌تبارهاي منطقه دونباس و با هدف ناتوزدايي از كشورهاي همسايه، وضعيتي را به وجود آورده كه به تعبير «سانا مارين» نخست‌وزير فنلاند، «گفت‌وگوها در فنلاند در بين مردم، پارلمان، رييس‌جمهور و با تمام احزاب» در حال انجام است و پيامد آن را در نظرسنجي‌هاي اخير و موافقت اكثريت مردم در هر دو كشور نسبت به پيوستن به ناتو مي‌توان مشاهده كرد و به تعبير «ماگدالنا آندرشون» نخست‌وزير سوئد «مساله امنيت به شكل خيره‌كننده‌اي تغيير يافته است.» اين درحالي است كه گزينه «بي‌طرفي» در يك دوره طولاني تاريخي براي سوئد يك گاو مقدس، قلمداد مي‌شد و رهبران سياسي اين كشور تا همين اواخر نيز بر آن اصرار مي‌ورزيدند، براي مثال «آن لينده» وزير خارجه در 12 ژانويه سال 2020 نسبت به تصميم مجلس (ريكسداگ) كه خواستار الحاق سوئد به ناتو شده بود، آن را به‌شدت به ضرر اصل «بي‌طرفي» سوئد قلمداد كرد و اين تنها يك نمونه از مخالفت‌ها بوده است. با اين حال اين انتخاب امنيتي دست‌كم محل ترديد يا روي ميز قرار گرفته است و مهم‌ترين مقامات امنيتي سوئد از جمله «دانيل اولسون» سرپرست اطلاعات
ارتش سوئد، نزديكي «كالينينگراد» به سوئد را يك تهديد تلقي كرده (مصاحبه با رسانه‌ها 19 آوريل 2021) و ضرورت روابط با امريكا را اجتناب‌ناپذير مي‌دانند. اين ترديد تا حدي بوده كه پيشنهادات 17 دسامبر سال 2021 روسيه به ناتو مبني بر نزديك نشدن به مرزهاي روسيه، با نگراني سوئد درخصوص گزينه‌هاي امنيتي آتي اين كشور همراه شده و اتفاقات اوكراين بر اين موضوع افزوده است.
سوئد و فنلاند در چه صورت به ناتو مي‌پيوندند؟
پاسخ به اين سوال را مي‌توان در پنج سطح مورد بررسي قرار داد؛ سطح اجتماعي، حزبي، رهبران سياسي، تحركات روسيه، ناتو. با شروع تجاوز روسيه به شرق اوكراين، دستور كار «گزينه امنيتي ناتو» در سطح اجتماعي و حزبي هم در فنلاند و هم به ويژه در سوئد بالا گرفت. براي مثال در سطح نظام اجتماعي، نظرسنجي‌هاي اخير (بعد از حمله روسيه به اوكراين) نشان مي‌دهد نزديك به 50درصد از سوئدي‌ها موافق الحاق به ناتو هستند و ميزان مخالفان به زير 30درصد رسيده است و اين مي‌تواند موضوعي بسيار مهم در انتخاب‌هاي دولت سوسيال‌دموكرات باشد.
در سطح نظام حزبي در صحنه داخلي سوئد، حزب محافظه‌كار، احزاب ميانه‌رو، ليبرال‌ها و دموكرات‌هاي مسيحي و راست‌گرايان از حاميان عضويت در ناتو خصوصا بعد از حمله به اوكراين شده‌اند. مهم‌ترين مخالف پيوستن به ناتو در سوئد، حزب سوسيال‌دموكرات به رهبري ماگدالنا آندرشون نخست‌وزير است. استدلال اصلي آندرشون اين است كه پيوستن به ناتو، وضعيت اروپاي شمالي را بي‌ثبات خواهد كرد. با اين حال، موافقت احزاب مخالف دولت با عضويت در ناتو، از يك جهت براي دولت سوسيال‌دموكراتي كه به تازگي از بحران مالي ناشي از كرونا خلاصي يافته، مي‌تواند با ديد مثبت در نظر گرفته شود و آن اينكه اين احزاب با افزايش بودجه دفاعي به 2درصد توليد ناخالص داخلي كه مورد توجه ناتو بوده است، موافق هستند و اين موضوع براي دولت سوسيال‌دموكرات كه براي افزايش بودجه نظامي (بدون توجه به شرايط جديد امنيتي)، با دردسرهايي در مجلس مواجه شد، خود تسهيل‌كننده خواهد بود.
در سطح سوم و رهبران سياسي اگر بخواهيم از نقطه‌نظر فنلاند به عضويت در ناتو نگاه كنيم، مسير عضويت «از سوئد» مي‌گذرد. به همين دليل است كه رهبران سوئد و فنلاند به صورت همزمان و باهم تا 26 فوريه سال 2022 همواره از عدم قصد و نيت براي پيوستن به ناتو صحبت مي‌كردند. در اين تاريخ آندرشون نخست‌وزير سوئد از عدم وجود «هيچ برنامه‌اي» براي پيوستن به ناتو صحبت كرد و گفته بود كه «روسيه تهديد نگران‌كننده‌اي براي سوئد نيست.» بعد از تجاوز روسيه به اوكراين، رهبران هر دو كشور در حال كنترل وضعيت متشنجي بودند كه مي‌توانست امنيت آنها را دستخوش آسيب كند و اروپاي شمالي را همچون اروپاي شرقي آبستن ناامني كند. فشارهاي اجتماعي و احزاب رقيب در مجلس سوئد (ريكسداگ) و همچنين مجلس نروژ (ادوسكونتا) يكي از مهم‌ترين زمينه‌هايي مي‌تواند باشد كه سوسيال‌دموكرات‌ها را وادار به حركت به سمت گزينه ناتو مي‌كند. با اين حال بعد از تجاوز به اوكراين، آندرشون در 31 مارس 2022 اظهار داشت كه «مي‌خواهيم بهترين تصميم را براي سوئد اتخاذ كنيم» و در 9 مارس 2022 اظهار داشت «قصد داريم تحليل گسترده‌اي از سياست امنيتي سوئد داشته باشيم» و منظور از اين تحليل
گسترده‌تر، گزينه ناتو بود. با اين حال هنوز در رهبران سوسيال‌دموكرات سوئد نسبت به ناتو ترديدها وجود دارد. براي مثال وزير دفاع سوئد هولتكويست در همين تاريخ گفته بود «تا وقتي وزير دفاع است، هرگز درخواست عضويت در ناتو مطرح نخواهد شد.»
در سطح چهارم و روسيه، افزايش تحركات اخير روسيه در درياي بالتيک و شمالگان نيز براي هُل دادن سوئد و فنلاند به سمت ناتو بي‌تاثير نخواهد بود. براي مثال مي‌توان به مسائلي شبيه به ورود زيردريايي‌هاي روس به درياي بالتيك و اطراف جزيره گاتلند سوئد (به سوئدي يوتلند) و پرواز جنگنده‌هاي اين كشور بر فراز مرزهاي هوايي و سرزميني سوئد و فنلاند اشاره كرد. موضوعي كه سبب تصميم سوئد در دسامبر ۲۰۱۷، مبني بر تاسيس نخستين هنگ نظامي بعد از جنگ دوم جهاني در درياي بالتيك و جزيره گاتلند به سبب افزايش پروازهاي هواپيماهاي روسي در درياي بالتيك شد. اضافه بر اين، ورود زيردريايي‌هاي روسي به مرزهاي سوئد در سال 2018 و ايجاد يك شوك امنيتي در نهادهاي امنيتي سوئد بود كه لزوم توجه به تقويت توان دفاعي را در اين كشور مهم جلوه داد و متعاقبا سبب تصويب بودجه دفاعي در ريكسداگ مبني بر احداث پايگاه‌هاي نظامي، ناوگان‌هاي جنگي، استفاده از توان سايبري، تا سال 2035 توسط وزارت دفاع سوئد شد.
علاوه بر اين استقرار «نيروهاي واكنش سريع دفاع هوايي ناوگان بالتيک روسيه» به منظور رهگيري اهداف خود در بالتيك و ايجاد «حساسيت‌هاي امنيتي» نسبت به اين منطقه كه در پي توافق مه سال 2018 سوئد و امريكا ايجاد شد، از جمله اين موارد است. البته با نگاه كردن از نقطه‌نظر روسيه، علت اين افزايش حساسيت به سبب پرواز بمب‌افكن‌هاي ايالات متحده بر فراز جزيره گاتلند سوئد و درياي بالتيك بود و روسيه بر آن بود كه بي‌طرفي سوئد مي‌تواند نقض شده و نگراني اصلي روسيه نسبت به افزايش تحركات در بالتيك توسط امريكا فزوني يابد. با اين حال، اين موضوع در قالب سطح تحريك روسيه قابل تحليل است. همچنين مي‌توان به تحركاتي كه روسيه در درياي بالتيك و متعاقبا پروازهاي (جاسوسي) روسيه بر فراز سه نيروگاه برق هسته‌اي سوئد در «فورسمارک»، «اسكاشهامن» و «رينگالز» ترتيب داده و مي‌دهد، اشاره كرد. موضوعي كه در 17 ژانويه سال 2020 واكنش «مايكل كالسون»، رييس بخش عمليات در نيروهاي دفاعي سوئد را در پي داشت كه اعلام كرد كه سوئد با همه كشورهاي همسايه اتحاديه اروپا و ناتو همكاري نزديك خواهد داشت. كارشناسان امنيتي بر آنند كه تهديدات روسيه و از جمله تهديد وزارت خارجه روسيه مبتني بر لزوم تلافي و پيامدهاي جدي براي فنلاند و سوئد در صورت پيوستن به ناتو، مهم‌ترين موضوعي است كه مي‌تواند در اين شرايط گزينه ناتو را به صورت مردد روي ميز حزب سوسيال‌دموكرات قرار دهد. از جانب ديگر، اگر روسيه تحركات در شمال را به سمت سياست كنترل وضعيت در درياي بالتيک حركت دهد، شرايط مي‌تواند تا حدي متعادل شود.
و درنهايت در سطح ناتو، تلاش ناتو براي توزيع كيك امنيتي خود به سراسر شمال است. در اين راستا به دو بخش كاهش هزينه‌هاي نظامي تنهايي امنيتي (خودياري) از يك‌سو و تلاش ناتو براي گسترش به شمال از ديگر سو مي‌توان اشاره كرد. در قسمت كاهش هزينه نظامي، مي‌توان براي مثال به بودجه نظامي سال 2017 سوئد اشاره كرد كه به دليل زمان‌بر بودن اين پروژه از يك‌سو و هزينه نزديك به 200 ميليارد كروني برآورد شده براي آن، از ديگرسو، ضرورت توجه به گزينه‌هاي نزديك‌تر (يعني گزينه ائتلاف براي كاهش هزينه‌هاي خودياري) خصوصا در سطح نظام سياسي را برجسته‌تر كرده است. اضافه بر اين، در سال 2019 وزارت دفاع سوئد اعلام كرد كه تا سال 2022 بودجه دفاعي اين كشور بايد معادل 463 ميليون يورو باشد تا بتواند جلوي تحركات روسيه و نقض حريم هوايي و دريايي سوئد توسط مسكو را بگيرد و اين موضوع براي نظام اقتصادي سوئد كه بر پايه ماليات‌هاي سنگين بنا شده است، اضافه بار و خود يكي از دلايل مخالفت حزب حاكم سوسيال‌دموكرات بوده است. در سمت ناتو، ناتو بارها تمايل به عضويت اين دو كشور در اين پيمان ابراز شده است كه يكي از آنها، اظهارات ينس استولتنبرگ، دبير كل ناتو در
ژانويه 2022 بود كه گفته بود اگر دو كشور قصد عضويت در ناتو را دارند، «خيلي سريع» بايد عضو اين ائتلاف شوند. همچنين مي‌توان به تمرينات عظيم ناتو تحت عنوان دفاع اروپا 21 (defender Europe 21) كه توسط ائتلاف ناتو انجام شد، اشاره كرد.
در اين سطح به نظر مي‌رسد همكاري‌هاي نزديك بين فنلاند و سوئد با ناتو شبيه به اتفاقي كه در ورود 13 كشتي جنگي ناتو به استكهلم افتاد، تا حدي مي‌تواند روابط بيشتر و در مرحله بعدي عضويت را عادي‌سازي كند و آسيب‌پذيري آن نزد روسيه را كمتر كند.
با توجه به اين سطوح، حال بايد ديد در صورت عملي شدن «گزينه پيوستن سوئد و فنلاند به ناتو»، «پيامدهاي نظامي و سياسي جدي و اقدامات تلافي‌جويانه» مورد ادعاي سرگئي لاوروف وزير خارجه روسيه در 12 مارس سال 2022 (در مصاحبه با رسانه‌ها) و «تعادل در مرزهاي غربي و اتخاذ تدابير ويژه براي تضمين امنيت روسيه» مورد ادعاي ديميتري پسكوف، سخنگوي كرملين در 8 آوريل 2022 «در صورت پيوستن فنلاند و سوئد به ناتو... و ايجاد وضعيت پيچيده» چه مي‌تواند باشد. روسيه فرصت دارد تا وقتي كه دو كشور به كارگروه «برنامه اجرايي عضويت (MAP) » دعوت نشوند، مانع از اين امر شود.
انتهای پیام
منبع: اعتماد
دیدگاه تان را بنویسید