خسارت پنهان ۴۵ هزار میلیاردی دفن غیراستاندارد پسماندها

بیان فردا | ابر و باد و مه و خورشید و فلک، از رفتارهای محیط زیستی ما به فریاد آمده‌اند و پسماندهای ما سالانه 45 هزار میلیارد تومان خسارت به آن‌ها وارد می‌کند، با این حال ما همچنان فقط در فکر آنیم که نانی به کف آریم و به غفلت بخوریم!

گزارش پژوهشکده محیط‌ زیست و توسعه پایدار، حاکی از آن است که مناسب نبودن شیوه تفکیک پسماندها، علمی نبودن شیوه امحای آن، تصفیه نشدن شیرابه‌ها و دیگر معایبی که در سیستم مدیریت پسماند کشور ما وجود دارد، سالانه ۴۴۸‌ هزار‌ میلیارد ریال به محیط‌زیست خسارت می‌زند. 

«مهدی خادم ثامنی»، مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست، در گفت‌وگو با ایلنا، به این گزارش علمی استناد کرده و گفته است: «درست است که هیچ‌گاه نمی‌توان رقم دقیقی از میزان خسارت‌های محیط‌زیستی ناشی از مدیریت نشدن پسماند و شیرابه در کشور به دست آورد و برای انجام آن باید ارزش اقتصادی یک متر مکعب هوا، خاک و منابع آبی در هر منطقه را برآورد کنیم اما میزان این آسیب، قابل تخمین زدن است و بر همین اساس آسیب هرکدام از محل‌های انباشت پسماند در نقاط مختلف کشور بر عرصه‌های طبیعی و منابع آبی و خاکی محاسبه شده است».

تقصیر ما، تقصیر مسئولان

در هر حال، چه کمی کمتر و چه کمی بیشتر از 45 هزار میلیارد تومان، ماهیت این خسارت پنهان سنگین قابل کتمان نیست و حتما باید دنبال مقصران و مسببان تحمیل آن بود و نتیجه این جست‌وجو هم کاملا مشخص است: ما مردم و شما مسئولان. ما مقصریم از این رو که میزان تولید زباله‌هایمان و تفکیک نکردن آن، روز به روز نفس محیط زیست را تنگ‌تر می‌کند و مدیران مقصرند از این رو که در استفاده از روش‌های استاندارد دفن و انباشت زباله‌های تولیدی ما، عملکرد ضعیفی دارند. ما سالانه حدود ۲۱ میلیون تن پسماند عادی (به غیر از پسماندهای صنعتی و کشاورزی) تولید می‌کنیم که ۷۰ درصدش پسماندهای تر و بقیه پسماندهای خشک است. خروجی عملکرد مسئولان هم این بوده که همچنان اکثر مراکز دفن پسماند در کشور، غیراستاندارد است.

 چه باید کرد؟

طبق گفته مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست، برای جلوگیری از تحمیل این خسارت و کاهش آن، باید مراکز دفن پسماند در کشور، استاندارد و مهندسی شوند. ثمره این مهندسی این است که شیرابه زباله‌ها به جای نفوذ به منابع آبی و خاکی، تصفیه می‌شود و علاوه بر آن با استفاده از لندفیل‌ها، می‌توانیم گاز متان حاصل از دفن زباله‌ها را استحصال کنیم تا به گفته خادم‌ثامنی، اتفاقاتی مانند تشکیل ابر متان در جنوب تهران، که احتمالا ناشی از خروج چندین ساله گاز از مجتمع دفن زباله آرادکوه بود، تکرار نشود و به جای آن از این گاز برای تولید برق استفاده کنیم.

مرور تجربه های جهانی

البته یک راهکار مفید هم استفاده از تجربه‌های کشورهای دیگر در مدیریت پسماند است که در یک مقاله علمی بررسی شده است و ما هم بخشی از نتایج آن را مرور می‌کنیم.

سوئیس: بطری‌های پلاستیکی رایج‌ترین محفظه نوشیدنی‌ها در سوئیس است که ۸۰ درصد آن بازیافت می‌شود.

دانمارک: حجم کل زباله‌های تولیدی دانمارک به اندازه‌ای نیست که این کشور نیازی به ایجاد مراکز بازیافت داشته باشد؛ اما سیاست دولت، ترغیب صنایع به تولید محصولاتی است که زباله‌های کمتری به جا می‌گذارد.  

ژاپن: اگرچه ژاپن یکی از زباله‌سازترین کشورهای دنیاست اما در تبدیل دورریزها به مواد بازیافتی هم پیشرو است؛ به عنوان مثال از بطری‌های پلاستیکی، بطری‌های جدید می‌سازند و از زباله، برق و انرژی حرارتی تولید می‌کنند.

مالزی: دولت این کشور در کنار ایجاد زیرساخت و تلاش گسترده برای فرهنگ‌سازی، سیاست‌های تنبیهی و جریمه نقدی هم برای کسانی که ضوابط بازیافت را رعایت نکنند، درنظر گرفته است که با پرداخت نکردن این جریمه‌ها، کار به دادگاه هم کشیده خواهد شد.

استانداردسازی مراکز قدیمی، الزام مهندسی بودن مراکز جدید

مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌ زیست به خراسان می‌گوید: با توجه به وضعیت موجود در حوزه پسماند، دو برنامه در دستورکار قرار گرفته است؛ یکی استانداردسازی مراکز قدیمی زباله و دیگری الزامی کردن مهندسی‌ساز بودن مراکزی که تازه احداث می شود. «مهدی خادم‌ثامنی» به تلاش برای تدوین طرح‌های جامع مدیریت پسماند در تمامی استان‌ها هم اشاره و تصریح می کند: دستگاه‌های اجرایی منطقه‌ای موظف به تدوین و اجرای طرح‌های جامع استانی برای مدیریت پسماند هستند که در این زمینه برخی استان‌ها مانند اصفهان، اقدامات خوبی داشته‌اند؛ اما همچنان در برخی نقاط کشور، الگوی تفکیک از مبدأ اجرایی نشده است. او به این نکته هم اشاره می‌کند که یکی از سیاست‌های زیست محیطی کشور، مدیریت پسماند صفر و تفکیک از مبدأ  است که در همین زمینه تعداد مراکز دفن پسماند از 900 مرکز به 300 مرکز کاهش یافته و تلاش خواهد شد با استانداردسازی این مراکز توسط دستگاه‌های متولی، شرایط نامطلوب فعلی اصلاح شود.