اگر این ویژگی‌ها را ندارید، آتش نشان نشوید

تیرماه ۱۴۰۰ بود که آزمون کتبی استخدام آتش‌نشانان تهران برگزار شد و نتیجه آن در شهریور همان سال اعلام شد و راه‌یافتگان به مرحله بعدی آزمون، اواخر مهر و اوایل آبان ۱۴۰۰ در آزمون عملی شرکت کردند. حالا داوطلبانی که در آزمون عملی امتیاز قابل قبولی را دریافت کرده بودند قرار است مورد روان‌سنجی قرار گیرند تا روحیات آن‌ها با شغل سخت آتش‌نشانی تطبیق داده شود. امتیاز این آزمون به همراه نمراتی که داوطلبان از دفترچه روان‌سنجی آزمون اولیه کسب کرده‌اند، نفرات برگزیده برای ورود به سازمان آتش‌نشانی تهران را مشخص می‌کند.

حالا این دومین دوره است که آزمون روان‌سنجی برای استخدام آتش‌نشانان برگزار می‌شود، آزمونی که سازمان به دلایل شرایط خاص و آثار روانی این شغل با برگزاری‌اش بسیار موافق است. آتش‌نشانی شغلی خاص با شرایطی سخت است که گاهی حتی داوطلبان هم تصور چنین شرایطی از آن را ندارند. از این رو می‌توان گفت که آتش‌نشان شدن نیازمند روحیات و شرایط خاصی است که از سوی متخصصان و روانشناسان امری ضروری و مهم دانسته می‌شود.

به عقیده روانشناسان، آتش‌نشانی یکی از مشاغل سخت و زیان‌آور است و علاوه بر مشکلات جسمی که آتش‌نشانان را تهدید می‌کند، مواردی نظیر استرس، افسردگی، وسواس ایمنی، کاهش تاب‌آوری روانی و... آتش‌نشانان و حتی خانواده‌های آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد که لازم است مرتبا در این خصوص تحت پایش قرار گیرند؛ حتی روانشناسان معتقدند این تست‌های روان‌سنجی باید در روزهای عادی سال هم انجام شود و برای آتش‌نشانان تحت پوشش بیمه و رایگان باشد.

با توجه به اینکه یک آتش‌نشان در معرض استرس‌، افسردگی، کاهش تاب آوری روانی و... است و شغلی است که به صورت دائم تحت نظارت فرمانده و در غالب یک گروه فعالیت می‌کند، آتش‌نشانان باید ویژگی‌های روحی و اخلاقی بسیاری را دارا باشند که این نه از سوی خود و اطرافیانشان، بلکه باید از سوی متخصصان تشخیص داده شود چرا که عدم تطبیق شغل و روحیه فردی نه تنها سودی نخواهد داشت که می‌تواند موجب به وجود آمدن آسیب‌های بسیاری برای فرد و اطرافیانش شود.

ویژگی‌های روحی یک آتش‌نشان چیست؟

گوهریسنا انزانی -روانشناس- درباره سختی‌ شغل آتش‌نشانی و ویژگی‌های روحی و فردی یک آتش‌نشان، اظهار می‌کند: شغل آتش‌نشانی یک کمک و امدادرسانی فوری است که می‌تواند درجات متفاوتی داشته باشد. آتش نشانان در حوادثی از یک تصادف تا انفجاری مهیب حضور خواهند داشت و شرایط پیچیده و استرس‌زایی را مدیریت می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: علاوه بر اینکه اساسا کارکردن با آتش موجب افزایش استرس می‌شود و دیدن صحنه‌های دلخراش نیز یکی از آسیب‌های این شغل است. آسیب و جراحت های وارده به خود آتش‌نشانان نیز یکی دیگر از عواملی است که آتش‌نشانان طی مدت خدمت خود با آن سر و کار خواهند داشت. در واقع آتش‌نشانی از دسته شغل‌هایی است که علاوه بر توان جسمی بالا نیازمند توان روحی بالایی نیز هست و اگر توان روحی آتش‌نشانان متناسب با شغلشان نباشد،‌ حین انجام وظیفه خطرات زیادی گریبان خودشان و دیگران را می‌گیرد.

این روانشناس با بیان اینکه شغل آتش‌نشانی در دنیا در دسته مشاغل پر استرس محسوب می‌شود، می گوید: این شغل ریسک و حساسیت بالایی دارد و آتش‌نشانان مواجهه مستقیمی با انواع حوادث دارند که این حوادث اثرات زیان‌باری را به همراه دارد. شرایط کاری یک آتش‌نشان پیچیده و نامشخص است و نوبت‌های کاری طولانی دارند.این افراد نیاز به آمادگی ذهنی بالا در هر ساعتی از شبانه روز دارند. شرایط کاری این افراد معمولا دشوار است و اضطراب‌ها معمولا برای آن‌ها زیاد است و به صورت اضطراری باید خود را در شرایطی قرار دهند که این شرایط از مهار آتش تا نجات کودکی که دستش لای چرخ گوشت گیر کرده را شامل می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به این مسائل و اینکه کارکنان آتش‌نشانی نیازمند برخورداری از سطح مطلوب سلامت روانی هستند، متاسفانه در ایران هنوز پژوهش‌های زیادی در این خصوص انجام نشده است. یعنی در ایران پژوهش‌ها توجه کمتری را به نسبت بقیه کشورها در رابطه با خصوصیت و ویژگی‌های روحی آتش‌نشان‌ها انجام دادند. در همین راستا معمولا به نظر می‌رسد برای اینکه فردی بتواند در شغلی کار کند بیشتر نیازمند این است که از نظر جسمانی ارزیابی شود، در حالی که در شغل آتش‌نشانی با توجه به شرایط خاص لازم است بدانیم که بررسی شرایط روحی بسیار اهمیت دارد.

به گفته این روانشناس، آتش‌نشانان می‌توانند به دلیل قرار گرفتن در معرض حوادث و شرایط ناخوشایند دچار PTSD شوند و اختلال پس از سانحه را تجربه کنند. این افراد معمولا استرس و اضطراب بیشتری را نسبت به سایر مشاغل تجربه می‌کنند و باید به این دقت کنیم که هر چه استرس شغلی بالاتر باشد افسردگی افزایش پیدا می‌کند و بیماری‌های جسمانی نیز بیشتر پدیدار می‌شوند.

آزمون روانی آتش‌نشانی در سراسر کشور برگزار شود

انزانی با بیان اینکه استرس‌ آتش‌نشانان را به سه نشانه سوق می‌دهد، می افزاید: نشانه‌های روانی مثل اضطراب و استرس، جسمی مثل افزایش ضربان قلب، اختلال خواب،‌ فشار خون و... و برخی نشانه‌های رفتاری از جمله این موارد است. به همین دلیل به نظر می‌رسد بسیار لازم است که روانشناسان و متخصصان تشخیص دهند که چه کسی مناسب شغل آتش‌نشانی است و چه کسی نیست و از این رو معتقدم برگزاری چنین آزمونی نه فقط در تهران که باید در تمام کشور و برای تمام افرادی که قصد ورود به آتش‌نشانی را دارند، برگزار شود.

وی درباره ویژگی‌های شخصیتی فردی که می‌تواند آتش‌نشان باشد نیز می‌گوید: به نظر می‌رسد که آتش‌نشانان باید باهوش باشند. هوش با فرآیندهای شناختی انسان و توانایی‌های بالقوه روانی که با آن زاده می‌شویم و امکان اندازه‌گیری آن به راحتی وجود دارد، درگیر است. معمولا گفته می‌شود که لازم است فرد آتش‌نشان، هوش جسمی حرکتی، یا اندامی جنبشی بالایی داشته باشد؛ یعنی قابلیت استفاده از بدن برای بیان اندیشه و احساسات را داشته باشد. کسانی که هوش جسمی و حرکتی بالایی دارند از حرکت بدن، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قوی برخوردار هستند. همچنین هماهنگی‌ آن‌ها در چشم و دست زیاد است. چالاک هستند و هماهنگی‌ فیزیکی آن‌ها در ورزش نیز بیش از سایرین است. این افراد معمولا می‌توانند آتش‌نشانان قوی‌تری باشند.

این روانشناس ادامه می‌دهد: شخصیت هر فرد به عنوان یک متغیر پیش‌بینی کننده در شغل عمل می‌کند و می‌تواند به راحتی با توجه به تست‌هایی که مربوط به تست‌های شخصیتی می‌شود ارزیابی و سنجیده شود تا ببینیم کدامیک از افراد برای شغل آتش‌نشانی متناسب هستند.

چه کسانی آتش‌نشانان خوبی می‌شوند؟

به گفته انزانی، آتش‌نشانان باید شخصیت‌های ترغیب کننده،‌ عملگرا، واقع‌بین، انعطاف‌پذیر و سازگار، مقاوم، هدایتگر، اجتماعی، مردم‌دار، دارای قدرت‌ ریسک‌پذیری بالا، صریح، احساسی، گاهی بیخیال، هدفمند، کنجکاو، فعال، پرانرژی، سرزنده و شوخ‌طبع، خوش‌برخورد و صمیمی داشته باشند و از لحظه به لحظه زندگی لذت ببرند. همچنین باید دارای ذهنی پذیرا بوده و معنای مرگ را به خوبی بشناسند. دارای قدرت تصمیم‌گیری، ماجراجو، دارای قدرت مواجهه با بحران، دارای توانایی مشاهده و ملاحظه با جزییات باشد. فردی که از نظر عاطفی با ثبات است و خلقی یکنواخت دارد و بدون آشفتگی با بحران‌ها مواجه می‌شود می‌تواند آتش‌نشان خوبی باشد.

بر اساس اظهارات این روانشناس، به جز ویژگی‌های ذکر شده که بسیار مهم است فردی که می‌خواهد آتش‌نشان شود، باید نوع‌دوست باشد و حس همدلی زیادی داشته باشد. همچنین مشتاق کمک کردن به دیگران باشد و بودن در جمع و انجام فعالیت‌های جمعی را دوست داشته باشد. یک آتش‌نشان باید اهل گفت‌وگو باشد و بخواهد از شرایط پیچیده لذت ببرد و با منطقی‌ترین حالت، هیجانات خود را در لحظه‌ای که لازم است، مدیریت کنند. همچنین آتش‌نشانان باید تاب‌آوری بالایی داشته باشند،‌ بعنی خصوصیات، مهارت و توانمندی‌هایی را داشته باشند که قادر باشند با سختی‌ها، چالش‌ها و مشکلات سازگار شوند.

وی اضافه می‌کند: به نظر می‌رسد فرد تاب‌آور سه دسته اصلی را دارد. یعنی توانایی ایستادگی، مقاومت و واکنش مثبت نسبت به تغییر و فشار را داراست. فرد تاب‌آور از لحاظ عاطفی آرام است و توانایی مواجهه با شرایط ناگوار را دارد و همچنین برگشتن به زندگی و شروع به وضعیت جدید را از طریق کاهش تنیدگی و رسیدن به نشاط بلد است و می‌تواند شرایط نامطلوب را پشت سر بگذارد و به زندگی عادی برگردد. در این صورت بیان می‌شود که فرد تاب‌آور است و می‌تواند استرس‌های خود را کنترل کند. استرس در حیطه آتش‌نشانی بسیار زیاد است و اثر تخریبی بر اندام‌های بدن دارد. بیماری قلبی، فشار خون و.. را افزایش می‌دهد. تمرکز را پایین آورده و حواس پرتی را افزایش می‌دهد. همچنین اختلال در حافظه ایجاد می‌کند که این باعث اخلال در قدرت تصمیم‌گیری می‌شود.

این روانشناس ادامه می‌دهد:‌ در این شرایط امکان دارد فرد دیگر قادر به ادامه شغل خود نباشد یا استرس‌های ناشی از آن به فرد و اطرافیانش استرس‌های بسیاری وارد کند. بنابراین اگر از همان ابتدا افرادی برای این شغل انتخاب شوند که ویژگی‌های منطبق با آن را دارند از هزینه های روحی، روانی، جسمی و مالی وارده کاسته می‌شود.

ضرروت ارزیابی روانی از آتش‌نشانان

انزانی می افزاید:‌ همچنین لازم است که هر چند وقت یک‌بار تست‌های ارزیابی انجام شود تا اگر فرد آتش‌نشان در حیطه‌ای دچار ضعف شده با کمک آموزش به او کمک کنیم تا شرایط را به حد نرمال قبلی بازگرداند. معمولا به نظر می‌رسد که سالی یک‌بار یا دوسال یک‌بار زمان مناسبی برای انجام این ارزیابی باشد. همینطور برای سایرمشاغل نیز سنجش هوشی و شخصیتی می‌تواند کمک کننده باشد.

این روانشناس می گوید: زمانی که فردی در زمینه‌ای استعدادی دارد، اگر بتوانیم او را با توجه به استعدادش سنجش کنیم و مورد ارزیابی قرار دهیم می‌توانیم فرد را در شغلی قرار دهیم که دوست دارد و انگار برای آن شغل آفریده شده است. در این صورت فرسودگی شغلی به شدت کاهش پیدا می‌کند و فرد می‌تواند با توانمندی‌های خاصی که دارد بهترین کارایی را داشته باشد و به بهترین بهره‌وری اجتماعی برسیم.

وی در پایان تاکید می‌کند: پیشگیری مقدم بر درمان است و بهتر است مداخله‌های پیشگیرانه داشته باشیم. در این صورت با سنجش و ارزیابی ساده که توسط مشاوران انجام می‌شود می توان به فرد کمک کرد تا در شغل مناسب خود قرار گیرد.

انتهای پیام