شهرام ناظری کیست؟

بیان فردا | که و چه | امجد عبدی | شهرام ناظری چهره نام‌‌آشنای موسیقی ایران که به واسطه سال‌ها فعالیت در عرصه موسیقی سنتی ایران تبدیل به چهره‌ای محبوب و ماندگار شده، براساس اعلام خانه موسیقی در پی کسالت قلبی در بخش مراقب‌های ویژه بیمارستان بستری شده است.

به گزارش بیان فردا، شهرام ناظری خواننده، موسیقی‌دان و آهنگساز موسیقی اصیل ایران  در سال ۱۳۲۹ در کرمانشاه و در خانواده‌ای ادیب، فرهنگ دوست و اهل موسیقی متولد شد.

 

کودکی شهرام ناظری

به گفته ناظری پدر و مادر وی صدای خوش و دل‌نشینی داشتند و او نیز از این ویژگی بهره برده است. مادر این خواننده سرشناس باعث آشنا شدن وی با شعر و آواز شد، همچنین پدر وی که علاوه بر صدای خوش و آشنایی با گوشه‌ها و ردیف‌های آواز ایرانی، سه‌تار نوازی هم می‌کرد و از سبک خوانندگان کرمانشاه به‌ویژه شیخ داوود بهره برد، فرزندش را تحت تعلیم خود قرار داد.

محیط هنری خانواده موجب شد که شهرام ناظری بتواند در سن ۷ سالگی اولین برنامه هنری خود را در رادیوی کرمانشاه همراه با تار زنده‌یاد درویشی که از نوازندگان معروف آن زمان کرمانشاه بود، اجرا کند و در سن ۱۱ سالگی نیز به اجرای برنامه‌های متعددی در رادیو و تلویزیون ایران پرداخت.

وی در سال ۱۳۴۵ و هنگامی‌که شانزده سال داشت به شهر تهران رفت تا از محضر استادانی چون عبدالله دوامی، نورعلی خان برومند، عبدالعلی وزیری، محمود کریمی و محمدرضا شجریان بهره ببرد. او برای فراگیری سه‌تار به کلاس‌های استادان مطرحی چون احمد عبادی، جلال ذوالفنون و محمود هاشمی رفت.

 

همکاری طلایی شهرام ناظری و محمدرضا شجریان

شهرام ناظری در سال ۱۳۵۴ به پیشنهاد نورعلی خان برومند به رادیو و تلویزیون ایران رفت و در آنجا استخدام شد و اولین برنامه‌اش را با گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی با یک مثنوی از مولوی و ترانه‌ای از شیخ بهایی اجرا کرد و سپس با گروه عارف به سرپرستی حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان همکاری کرد. دوستی نزدیک و رفت‌وآمد خانوادگی شهرام ناظری جوان با محمدرضا شجریان نیز از سال ۱۳۵۴ و از دیدار در ساختمان رادیو ملی ایران آغاز شد و همکاری نزدیکی را به مدت هفت سال با یکدیگر داشتند.

ناظری از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۰ در آلبوم‌های چاووش به شماره‌های ۲، ۳، ۴، ۷ و ۸ با همکاری گروه‌های شیدا و عارف کانون فرهنگی و هنری چاووش به سرپرستی محمدرضا لطفی، حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان آواز خوانی کرد. کانون چاووش با تلاش محمدرضا لطفی و زیر نظر هوشنگ ابتهاج پایه‌گذاری شده بود و از آن جایی که این کانون در زمان انقلاب فعالیت می‌کرد، بیشتر محتوای آلبوم‌های چاووش حماسی و انقلابی بودند. برخی از آلبوم‌های چاووش، از جمله چاووش ۲، اولین آلبوم با حضور شهرام ناظری آلبوم‌های مشترکی بین ناظری و محمدرضا شجریان هستند و در آن‌ها این دو هنرمند سرودهای انقلابی بسیاری را اجرا کرده‌اند. چاووش ۲ دربرگیرنده دو سرود معروف شب نورد و برادر نوجوونه، باصدای شجریان و آزادی آن زمان که بنهادم، باصدای ناظری می‌شد.

 

تدریس موسیقی و ردیف‌های آوازی

او در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۴ مشغول تدریس موسیقی و ردیف‌های آوازی به علاقه‌مندان شد و در دهه هفتاد خورشیدی آثار بسیاری را اجرا کرد و از اواخر دهه ۷۰ بود که وی از تحریرهای ریتمیک و خاص در آوازش استفاده کرد وآثار بسیاری را خلق کرد. از جمله این آثار می‌توان به آلبوم‌های ساز نو آواز نو، سفر به دیگر سو، لولیان و مولویه (شور رومی) اشاره کرد.

 

شهرام ناظری و فردوسی و مولانا

ناظری در دهه هشتاد خورشیدی به پژوهش و مسیریابی برای آرایه موسیقی نوین پرداخت، پژوهش بر نحوه اجرای شاهنامه فردوسی و پروژه مولوی که در سال جهانی مولانا از فعالیت‌های وی در این سال‌ها است. وی در این سال‌ها چندین آلبوم دیگر منتشر کرد که آثار آواز اساطیر، لیلی و مجنون، لولیان، مولویه (شور رومی) و سفر عسرت از آن جمله است.

نزدیک به سه دهه قبل دکتر داریوش صفوت، بنیان‌گذار مرکز اشاعه و حفظ موسیقی سنتی، ارزش صدای ناظری را در ویژگی‌های حماسی آن تشخیص داد و چنین تشریح کرد: «در صدای ناظری لنگرها، دندانه‌ها و آکسن‌های خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده‌است. این لحن حماسی قرن‌ها پیش در آواز ایرانی وجود داشته اما به دلیل مسائل تاریخی کمرنگ شده و به تدریج از بین رفته‌است.»

خود شهرام ناظری در این باره می‌گوید: «یک حرکت یک حماسه در اجرا و خواندنم هست آن هم بخاطر فرهنگ  کرد بودنم است.»

در سال ۱۳۹۰ ناظری یک آلبوم موسیقی به نام امیرکبیر با آهنگ‌سازی پژمان طاهری منتشر کرد که بیشتر اشعار آن را شعرهای نو تشکیل می‌دادند. مدتی بعد نیز پس از ۶ سال تأخیر کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان منتشر شد، این اثر مربوط به اجرای ارکستر بزرگ کومیتاس ارمنستان به رهبری مایسترو لوریس چکناوریان در سال ۱۳۸۴ است که بیشتر قطعات آن به زبان کردی (زبان مادری شهرام ناظری) سروده شده.

ناظری در اجرای شعرهای مولوی پیشرو تمامی خوانندگان بوده است و در آثارش نسبت به دیگر خوانندگان به اشعار مولوی توجه خاصی کرده است، دو آلبوم مثنوی موسی و شبان و صدای سخن عشق از آثاری بود که نگرش و رویکرد جدیدی به موسیقی و شعر عرفانی داشتند.

 

افتخارات و جوایز شهرام ناظری

جایزه کونکورز موسیقی فولکلور در سال

۱۹۷۵ دریافت جایزه بهترین موسیقی عرفانی جهان در جشنواره فاس مراکش در سال ۱۹۹۷، وی پس از دریافت این جایزه از سوی مطبوعات آمریکا لقب پاواروتی ایران را نیز دریافت کرد.

دریافت جایزه ویژه شهر ارواین ایالت کالیفرنیا برای گسترش پیام معنوی مولانا و صلح از طریق زبان موسیقی در سال ۲۰۰۶

دریافت نشان لژیون دونور از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷

دریافت نشان شوالیه ادب و هنر از سوی دولت فرانسه در سال ۲۰۰۷، این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه است و پاسداشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند.

دریافت عنوان هنرمند برتر آسیا از طرف مجمع آسیاسوسایتی ۲۰۰۷ در این مراسم بان کی‌مون دبیر کل سازمان ملل متحد تقدیر ویژه‌ای از شهرام ناظری به عمل آورد.

دریافت جایزه اسطوره زنده از دانشگاه یوسی‌اِل‌اِی

دریافت نشان طلایی سماع بارگاه مولانا از دست اسین چلبی نواده مولانا در سال ۱۳۸۶ در شهر قونیه ترکیه و انتخاب به‌عنوان رئیس افتخاری مرکز مولانا پژوهی دانشگاه سلجوق در ایران.

دریافت کلید طلایی شهر خوی و مقبره شمس در جشنواره بین‌المللی شمس تبریزی در آبان ۱۳۸۶

دریافت لوح سپاس از شهرداری شهر ایرواین کالیفرنیا به‌پاس قدردانی از تلاش‌های شهرام ناظری در ترویج پیام معنوی صلح در قالب موسیقی و شعرهای مولوی

نام‌گذاری روز ۲۵ ماه فوریه سال ۲۰۰۶ به نام «شهرام ناظری»، توسط رئیس شواری شهر و شهردار سن‌دیه‌گو در حوزه جغرافیایی سن‌دیه‌گوی ایالت کالیفرنیا. در مدت کوتاهی پس‌ازاین نام‌گذاری، کنگره آمریکا نیز با اهدای لوح سپاس از وی تقدیر نمود.

دریافت تقدیرنامه از سوی دانشگاه هاروارد به دلیل نقش مؤثر ناظری در معرفی مولوی به دنیای غرب و نوآوری در موسیقی ایرانی و جذب مخاطبان غربی.