تصاویر بنای مرموزی که صد سال قبل تخریب شد
دربارۀ وجه تسمیۀ شهر «جدّه» در عربستان چند نظر مختلف وجود دارد؛ یکی از آن‌ها این است که این شهر به دلیل وجود مقبرۀ «مادربزرگ» یا «جدّۀ» بشریت یعنی حضرت «حوا» به این نام خوانده شده است.
بیان فردا | برخی از مورخان مسلمان در دوره‌های قدیم بر این باور بوده‌اند که مقبرۀ نخستین زن تاریخ در شهر جده عربستان واقع شده است. این دیدگاه نیز وجود دارد که حتی نام شهر به همین دلیل به آن اطلاق شده است زیرا «جدّه» به معنی مادربزرگ است و حوا نیز مادربزرگ همۀ انسان‌ها بوده است.
در قرآن نیز مانند انجیل و تورات، داستان آدم و حوا و نحوه اخراج آن‌ها از بهشت ذکر شده است. البته در کتاب‌های مقدس اشاره نشده که آن‌ها به کجای زمین رفتند، اما طبق حکایاتی که در میان اعراب و مسلمانان رواج داشته، آدم در ابتدا به مکه فرستاده شد (جایی که خداوند به او دستور داد کعبه را بسازد) و حوا به جده رفت؛ همانجایی که در آن از دنیا رفت و به خاک سپرده شد.
اما جالب اینجاست که تا حدود یک قرن قبل، مقبره‌ای نیز منتسب به حوا در این شهر وجود داشته است؛ بقعه‌ای که ظاهرا قدمتی بسیار زیاد نیز داشته است؛ چنانکه مورخان مسلمان در قرن‌های گذشته از آن یاد کرده‌اند.
مورخ و نقشه‌بردار عرب، محمد الادریسی در اواسط قرن دوازدهم میلادی یعنی حدود 800 سال قبل، به مقبره حوا برای نخستین بار اشاره کرده است. بعدها، ابن جبیر که او نیز در قرن دوازدهم زندگی می‌کرد، می‌نویسد در جده، مکانی با گنبدی کهن و رفیع وجود دارد که گفته می‌شود محل اقامت (و دفن) حوا بوده است. مورخانی مانند ابن المجویر و ابن خلیکان (هر دو از قرن سیزدهم) نیز به مقبره حوا در جده اشاره واضحی کرده‌اند، اما سیاح مشهور ابن بطوطه (قرن چهاردهم) هنگام بازدید از مکه هرگز به آن اشاره نکرده است. مورخانی مانند طبری، مسعودی و دیگران نیز گفته‌اند که حوا طبق روایات در جده دفن شده است، اما جزئیاتی از قبر او ارائه نداده‌اند.
در سال ۱۸۵۳، کاوشگر، جغرافی‌دان و قوم‌شناس مشهور بریتانیایی، سر ریچارد فرانسیس بِرتون از مقبره حوا بازدید کرد. به گفته او، مقبره به شکل یک بدن بزرگ درازکشیده بود. او طول و عرض آن را با قدم‌هایش اندازه گرفت و از طول بیش از صد متری آن شگفت‌زده شد.
سرکنسول بریتانیا، اس. آر. جردن، اوایل سال ۱۹۲۶ نوشت، این مقبره حدود ۲۰۰ یارد (حدود 180 متر) طول و حدود ۴ یارد (حدود 4 متر) عرض دارد و یک مسجد کوچک در وسط آن قرار دارد.
عون الرفیق که از سال ۱۸۸۲ تا ۱۹۰۵ به عنوان امیر مکه در حکومت عثمانی خدمت می‌کرد، بنا به گزارش‌ها قصد تخریب این مقبره را داشته است، اما این امر اعتراض عمومی را برانگیخته بود. اما نهایتا این مقبره در سال ۱۹۲۸ توسط امیر فیصل، نایب السلطنه ۱۹ساله حجاز و پسر ابن سعود، سلطان نجد و پادشاه حجاز، ویران شد.
در سال ۱۹۷۵ حتی زمین محل دفن حوا با بتن مهر و موم شد تا زائران نتوانند در آنجا ادای احترام کنند یا نماز بخوانند. امروزه، این گورستان ردیفی از مقبره‌های بی‌نشان است و چیزی وجود ندارد که نشان دهد مقبره حوا روزگاری آنجا بوده است. تخریب این اثر تاریخی حاصل نوع نگاه خاص وهابیت بود.
آنچه که امروز از مقبرۀ منتسب به حوا و گورستان اطراف آن باقی مانده است
سامی عنگاوی، معمار و مورخ در عربستان سعودی می‌گوید: «آرامگاه‌ها در عربستان سعودی حفظ نمی‌شوند و بازدید از قبور تشویق نمی‌شود، چون وهابی‌ها معتقدند این کار می‌تواند منجر به بدعت و در نهایت شرک شود».
آقای عنگاوی گفته است در ۸۰ سال گذشته، آثار و مکان‌های تاریخی با سخت‌گیری وهابی و به منظور ایجاد فضا برای زائرانی که هر سال بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، پاکسازی شده‌اند: «مقبره حوا اکنون فقط یک محوطۀ صاف میان قبرستانی از مقبره‌های بی‌نشان است که به حال خود رها شده تا از بین برود و تنها چیزی که از آن برای ما باقی می‌ماند داستانی است که زنده خواهد ماند و به نسل‌های بعدی منتقل خواهد شد.»
دیدگاه تان را بنویسید