دعا و عمل

بیان فردا |‌ دکتر محمود گلزاری در نشست مجازی آثار دعا در تربیت از سلسله جلسات جایگاه دعا در تربیت در اندیشه استاد حکیمی که به صورت ویدیویی ضبط شد به بیان نکات مختلفی درمورد جایگاه دعا و آثار آن پرداخت که گزیده‌هایی از آن در ادامه آمده است:

-دعا درخواست فرد ناتوان و نیازمند از نیروی قدسی که توانا و غنی است، محسوب می‌شود.

-در همه ادیان دعا مورد توجه است.

-۲۱ سنخ دعا وجود دارد که چهار مورد از آنها رایج تر است: دعای حاجت مندانه و متضرعانه، نیایش های آیین گرایانه (از روی متن مقدس خوانده می شود)، دعاهای خودمانی که فرد به زبان خودش با خدا حرف میزند مثل ماجرای موسی و شبان، دعاهای مراقبه ای و تامل برانگیز.

-در دعاهای حاجتمندانه‌‌ای که راه حل داشته باشد ولی فرد از هیجاناتش استفاده می کند نه تنها مشکل حل نمی شود بلکه مشکل اضافه می شود. چرا که به جای حل مشکل، فرد منتظر گرفتن حاجت می‌ماند و فرصت‌های عمر را از دست می‌دهد. پس هر قدر هم تضرع کند اتفاقی نمی‌افتد. مثل کسی که مشکل مالی دارد اما مجدانه به دنبال کار و شغل نمی گردد و منتظر است برایش کاری پیدا شود. در اصول کافی بابی است درباره کسانی که دعایشان مستجاب نمی شود و به این موضوع پرداخته است.

-دعای آیین گرایانه در صورتی که ندانیم چه می خوانیم افسرده زاست. دعاهای خودمانی به طور موقت آرامش می‌دهد. اما بهترین دعاها از نوع دعاهای مراقبه ای است که متن را عمیقاً انسان می فهمد و متصل می شود. در این دعاها انسان‌شناسی و برنامه زندگی و آخرت وجود دارد. تفاوت مکتب دین اسلام با سایر مکاتب در خداست.

-انسان در ارتباط با خدا معنا می یابد. هم وجودش و هم برنامه‌ها و پسند و ناپسند زندگی‌اش مشخص می شود. خدا و توحید مهمترین مسئله‌ای است که ما باید در تربیت به آن توجه کنیم.

-قرآن کریم از انسان هایی نام می‌برد که مرکز فهم، درک و عواطف را دارا هستند اما برایشان کارآمد نیست. در حالی که انسان موحد نیز همان اعضا یعنی گوش و مغز و چشم فرد غیر موحد را دارد. پس این نشان می‌دهد او با گوش دیگری می‌شنود. جهان بینی اسلامی می گوید انسان غیر از زیست مادی می تواند چیزهایی را بشنود اگر گوش هایش باز باشد. بینش توحیدی می گوید همه هستی آیات توحیدی است.

-صرفا عاملیت انسان کافی نیست. این که انسان چه راهی را انتخاب کند مهم است. در دعاهای اهل بیت و در قرآن معیارهای صحیح و غیر صحیح در حوزه های مختلف مشخص شده است. در دعای مکارم الاخلاق واژه الهام را داریم و گفته شده خدایا به من علم خدمت به والدین را الهام کن. یعنی معلوم میشود الهام همان صدایی است که خدا در قلب انسان می گذارد. علی علیه السلام می گوید ذکر و یاد خدا گوش ها را باز می‌کند.

-دعا به ما خدا را به طور ساده، عمیق و زیبا می‌شناساند و باعث شناخت مان از خودمان می‌شود. دعاهایی که می‌گوید "انت الذی.... انا الذی....". دعا به ما رفتارهای مثبتی که باید انجام دهیم را می آموزد. اما نه به صورت یک معلم خشک بلکه راه و ملاک را با یک زبان لطیف نشان می دهد. در دعای ششم صحیفه سجادیه حتی برنامه روز و شب نیز ذکر شده که در هر یک باید چه کرد و برای چیست.

-اگر کسی می‌خواهد برای تربیت فرزندان کاری کند باید دعاهای اسلامی را آموزش بدهد. متأسفیم که بحث دعاها در تربیت فراموش شده. شعرای قدیم ما مثل سعدی و فردوسی شروع کتابشان به شعری از یاد خدا اختصاص می‌یافت اما شعرای معاصر کمتر با خدا حرف می زنند. در گذشته ادبیات ما توحیدی بوده است.

-علامه حکیمی می گوید: صحیفه سجادیه شناختنامه کائنات است. دفتری است از میراث امامان معصوم درباره معرفت صحیح خدا و کائنات. صحیفه سجادیه کتاب خداشناسی صحیح است. کتاب پیامبر شناسی درست و قران شناسی عمیق و معصوم شناسی است. صحیفه سجادیه توصیفی است از اسرار حیات کائنات و تفسیری است برای حیات اجتماعی. صحیفه سجادیه دستورنامه تلاش و کوشش است برای استفاده انسان از لحظه لحظه عمر. صحیفه سجادیه آماده‌کردن روح انسان است برای استغراق روح انسان در اقیانوس رمضان. دلداری دهنده است در هنگام ناتوانی. یک کتاب اجتماعی بزرگ و یادآور فضائل اخلاقی است. معلم انسان و آموزنده انسانیت است و ...

-نهج البلاغه برای جوانان یا فرد معمولی امروزی سنگین است. اما همان معارف در دعا نیز وجود دارد. پس این دعاها معارف و دستور زندگی و درس توحید است و به گفته علامه حکیمی منشوری جامع است برای تربیت محمدی (ص).

-در دعاهای اسلامی اولین و مهمترین موضوعی که مطرح می شود خداست. و مهمترین عامل تربیت انسان نیز خداشناس شدن است. این که انسان بداند با خدا چگونه ارتباط برقرار کند. مهمترین موضوع فراموش شده در حوزه ها و دانشگاهها و تربیت نیز به گفته علامه حکیمی خود خداست. در دعاهای اسلامی علاوه برخدا و ارتباط انسان با خدا به برنامه انسان در زندگی، افق وجودی انسان که اگر از خدا غفلت کند تمام مجاری ادراکی‌ش بسته می‌شود و ملاک‌های عمومی عمل نیز پرداخته شده است.

-در جلد یازدهم‌ الحیات شرایط عمومی ومشترکی که هر عامل کار خوب باید آنها را رعایت کند؛به صورت زیر بیان شده است:

۱- اخلاص: فقط برای جلب رضای خداوند وبه دور از ریاکاری وشهرت طلبی انجام شود.

۲- با معرفت ،دانش وبصیرت صورت گیرد.

۳- درآن کار توانائی ومهارت داشته باشد.

۴- در زمان تندرستی به آن اقدام کند.

۵- اجرای آن را به تعویق نیندازد واهمال‌کاری نکند.

۶- آن را با نشاط و سرزندگی انجام دهد.

۷- در عمل به آن سستی و درماندگی نشان ندهد.

۸-دچار دلزدگی و ملال نشود.

۹-ایراد گیری وبهانه تراشی نکند.

۱۰- پشتکار وثبات قدم داشته باشد.

۱۱- بر سختی ها ومشکلات آن صبر وشکیبایی ورزد .

۱۲- سعی کند آن را با بهترین کیفیت انجام دهد.

-این موارد به عنوان ملاک خوب بودن عمل در دعاها ذکر شده است. دعاهای معتبر اسلامی شأن تربیتی بسیار بالایی دارند. تربیت بعد شناختی و عاطفی و رفتاری دارد که به کمک دعا می توان با خدا شناسی، خودشناسی، مسئولیت شناسی و ... به امر تربیت دست یافت.

-بخشی از دعاهای جنبه آرامش بخشی دارد. بخش عمده آنها دستور و برنامه زندگی است که در دعاهای هیچ یک از ادیان به این حد جامعیت وجود ندارد.

-مسئله جدی در رفتار ما وجود انگیزه است دعا و درخواست از خدا در ما ایجاد انگیزه می‌کند.

-هنرمندان هر قومی واسطه میان انبیا و مردم قوم خود هستند و زبان سخنگویی انبیای الهی به زبان مردم عادی قوم خود می باشند. مفاهیم اسلامی را همیشه به زبان عربی نگوییم بلکه باید به زبان فارسی نیز بگوییم. هنرمندان کشورهای مختلف باید این مفاهیم را به زبان هنری و زیبای قوم خودشان بیان کنند.

-علی علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید در مبارزه با کفار در سختی قرار می‌گرفتیم، آنقدر مبارزه کردیم و به مبارزه ادامه دادیم آن وقتی که خدا صدق نیت ما را دید ما را یاری داد و به ما نصرت بخشید.

-توجه به خدا باعث باز شدن ادراک ما می شود و راه را نشان می دهد. سپس باید عمل کرد در عمل باید استقامت داشته باشیم یعنی صبر و شکیبایی و ثبات قدم داشته باشیم. هر قدر این تلاش بیشتر باشد درهای رحمت و یاری خدا بیشتر به رویمان باز می شود.

جمعه ۱۴۰۱/۲/۲
۲۰ ماه رمضان ۱۴۴۳

انتهای پیام