ترامپ در صورت روی کار آمدن، چه وضعی را با سایر کشورها رقم خواهد زد؟/اضطراب یک بازگشت

شمارش معکوس برای آنچه نوامبر ۲۰۲۴ (حوالی هشت ماه دیگر) در ایالات متحده آمریکا رخ خواهد داد خیلی وقت است که در سراسر جهان آغاز شده است. شصتمین انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در شرایطی برگزار می‌شود که با کاندیداتوری رئیس جمهور اسبق دونالد ترامپ هراسی در دل بسیاری از دولتها و ملتها افتاده است. این هراس اگر چه با توجه به سابقه تصمیمات او در دوران ریاست جمهوری و همچنین اظهار نظرات شاذ و نگران کننده‌اش غیرواقعی نیست اما ضریب فزاینده رسانه‌های جهانی در ترویج و تشدید آن غیرقابل انکار است. این مسئله آنجا که به پیوند عمیق میان فناوریهای دیجیتال و رسانه با جناح چپ جهانی که دمکرات‌ها بخشی از آن هستند توجه کنیم حادتر می‌شود و ما را به تحلیل‌های مستقل از فضای رسانه‌ای موجود رهنمون می‌کند.

با این وجود اما تغییر در رویکردهای سیاست خارجی امریکا با توجه دو قطبی دمکرات جمهوری خواه در نیروهای سیاسی ایالات متحده امری اجتناب ناپذیر است. البته برای ما به عنوان ایران، هر دو حزب به یک میزان خطرناک هستند. اگر چه دمکرات‌ها همواره از ابراز و اعمال تخاصم خود به نحو تند پرهیز دارند و این احتمالاً سبب کاهش تنش‌ها در مقیاس‌های بزرگ خواهد شد ولی اتفاقاً این مسئله به دلیل ظاهر فریبنده و قوه هاضمه نرم آنها به همان اندازه می‌تواند خطرناک باشد. اما اکنون وضع کمی بغرنج تر هم هست به نظر میرسد تغییر از دولت بایدن به دولت ترامپ به ویژه به دلیل شکاف عمیق بین مواضع سیاسی آنها و شرایط آشفته جهانی که این تغییر در بستر آن اتفاق می‌افتد بسیار قابل توجه خواهد بود.

در این سالها دولت بایدن تلاش کرد تا نقش آمریکا را برای دهه ۲۰۲۰ و پس از آن بازآفرینی کند او داشت تا ضمن حفظ درگیریها با دشمنان و نزدیکی به متحدان، ابرقدرتی را بسازد که در عین حال در مورد تجارت خودخواهانه‌تر در مورد امنیت اقتصادی محتاط تر و در مورد استقرار نیروهای نظامی گزینشی‌تر عمل کند.

اما با نزدیک شدن به انتخابات که بنابر پیش بینیها رقابت تنگاتنگی خواهد بود دولت‌ها در سراسر جهان در حال تدوین طرح‌های جایگزین برای آمریکای تحت مدیریت ترامپ هستند. در چنین شرایطی انجام تعهدات فراتر از سال ۲۰۲۴ توسط جو بایدن، از جمله راه حل دو دولتی در اسرائیل و فلسطین دشوار خواهد بود. به نظر می‌رسد دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ با دوره اول او متفاوت خواهد بود، هم از حیث آشفته تر بودن اوضاع جهان و هم از حیث کم تحمل تر بودن آقای ترامپ.

رفتارها، تصمیمات و اظهار نظرهای ترامپ به گونه‌ای است که به سادگی قابل پیش بینی و برنامه‌ریزی متناسب نیست. توضیح این که ترامپ با کشورها رابطه خطی دوستی - دشمنی و به تبع آن راهبرد حمایت جنگ را به صورت ساده برقرار نمی‌کند. متحدان او هر لحظه باید آماده قطع حمایت او باشند و دشمنان او ممکن است از سمت او پیشنهاد معامله دریافت کنند.

پیرامون متحدان، به نظر می‌رسد دو مؤلفه میزان موازنه تجاری و همچنین درصد تخصیص هزینه‌های دفاعی از تولید ناخالص داخلی برای ترامپ بسیار مهم است.

مطابق محاسبات در سال ۲۰۲۳ از میان ۳۸ متحد آمریکا در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و آسیا آمریکا در ۲۶ کشور کسری تجاری داشت و همان طور که در نمودار زیر مشخص است ۲۶ کشور در سال گذشته کمتر از ۲ درصد تولید ناخالص داخلی را برای دفاع هزینه کرده اند. این به این معنا است که در هر دو مؤلفه کلیدی مد نظر ترامپ اوضاع وخیم است.

در میان متحدان به نظر می‌رسد اوضاع برای تایوان و اوکراین وخیم‌تر است. از منظر ترامپ این کشورها مظنون به مفت‌خوری از ایالات متحده هستند. با توجه به وسعت تایوان، این کشور مازاد تجاری بزرگی با آمریکا دارد که بین ژانویه تا نوامبر ۲۰۲۳ بالغ بر ۴۵ میلیارد دلار برآورد شده است. اگرچه این کشور هزینه‌های دفاعی خود را به ۲٫۵ درصد تولید ناخالص داخلی افزایش داده است اما همچنان به حضور نظامی گسترده آمریکا در آسیا برای جلوگیری از وقوع احتمالی تهاجم توسط چین نیازمند است. درباره اوکراین نیز اگر چه به نظر می‌رسد حمایت امریکا که مجموعاً کمتر از ۱۰ درصد بودجه دفاعی سالانه اش است - پیش از هر چیز، به دلیل آسیب به روسیه به نفع خود آمریکا است، اما برخی تحلیلگران معتقدند ترامپ ممکن است جنگ را به عنوان تخلیه منابع آمریکا ببیند و سعی کند اوکراین را به سمت صلح با روسیه سوق دهد.

پیرامون دشمنان، بدون شک ایران چین، روسیه و کره شمالی در رده‌های نخست قرار دارند. به طور کلی به نظر می‌رسد سیاست ترامپ پیرامون دشمنان شامل تهدید برای کسب امتیازات و در کنار آن گشودگی مقطعی برای انجام معاملات تحول‌آفرین باشد. روسیه با توجه به تحسین ترامپ از پوتین می‌تواند منتظر دوستانه‌ترین رفتار باشد؛ اما در مورد چین با توجه به ناامیدی ترامپ از مذاکرات گذشته، انتظار تداوم خصومت متقابل در سیاست‌های هر دو کشور وجود دارد.

درباره ایران، محتمل‌ترین گزینه اعمال تحریم‌های تهاجمی علیه آن است. برخی معتقدند او ممکن است تلاش کند ایران و گروه‌های مقاومت منطقه را به یک توافق صلح منطقه ای بکشاند. این موضوع به ویژه پس از این که در سال ۲۰۲۰ دولت او موفق شد پیمان ابراهیم را بین اسرائیل و چندین کشور عربی منعقد کند، قوت بیشتری پیدا می‌کند.

در مجموع اما تحلیلگران معتقدند به احتمال زیاد در دوران ریاست جمهوری ترامپ جهان شاهد فرسایش بیشتر قوانین جهانی، از تجارت گرفته تا حقوق بشر خواهد بود. فرسایشی که سازمان‌های جهانی به سختی خواهند توانست شکاف ناشی از آن را پر کنند و این برای کشورهای فقیر با نهادهای داخلی ضعیف مشکل‌ساز خواهد بود.

جهان منتظر است ببیند آیا نوامبر ۲۰۲۴ یک چالش جدید را به چالشهای موجود جهانی اضافه خواهد کرد یا خیر.

منبع: مجله کرانه