شریعتی؛ روشنفکر متهم

بیان فردا | ملت ما | علی شریعتی، (1356-1312) نویسنده و پژوهشگر دینی، خیلی زود به یکی از عناصر تاثیرگذار در بین مردم در اواخر دهه 40 و 50 تبدیل شد. سخنرانی‌های او در حسینیه ارشاد نقطه‌عطفی در تبیین دستگاه فکری‌اش در سطوح مختلف جامعه بود و از بازاری و کارگر گرفته تا معلمان و دانشجویان، درباریان و روحانیان پای ثابت صحبت‌هایش شدند.

پژوهشگری که تفکرات بی‌حدومرز خود را در سخنرانی‌هایش جاری می‌کرد و شاید همین ویژگی‌اش بود که از او هم چهره‌ای انقلابی و نجات‌بخش ساخت و هم او را به ویرانگری ملقب کرد. عده‌ای به او نسبت دینداری افراطی دادند و عده‌ای او را به بددینی یا بی‌دینی متهم کردند. عده‌ای او را به استفاده ابزاری و ایدئولوژی‌زده از دین نسبت دادند و عده‌ای او را به انحراف نیروهای فکری در خدمت اسلام و مسلمین متهم کردند.

به شریعتی انتقادهای فراوانی شد که از عناصر احساسی برای برانگیزش آنچه او امت اسلامی می‌نامید استفاده می‌کرد و در تفسیرهایش به تحریف واقعیت رویدادهای صدر اسلام می‌پرداخت. شریعتی که از یک خانواده عمیقاً مذهبی راه تحصیل و اندیشه را در پیش گرفته بود، با شروع تحصیلاتش در غرب نگاه دوگانه شرقی-غربی را در عقایدش جای داد و در کنار پژوهش‌های مذهبی و تمرکز بر مسئله دین، تفکرات‌اش درباره سوسالیسم و اگزیستانسیالیسم را نیز در خط فکری خود جای داد و تلاش کرد تا یک اسلام چپ مذهبی تأسیس کند.

به گفته برخی جامعه‌شناسان، همین اختلاط فکری او بود که باعث شد تا سخنانش به نفع انقلاب ایران مصادره شود؛ مصادره‌ای که پس از انقلاب و با افزایش خلأها در جامعه ایرانی و حکومت اسلامی، انگشت اتهام را به سویش نشانه گرفت و در سال‌های اخیر عده‌ای او را عامل وضع کنونی دانستند. آنچه روشن است، شریعتی جایگاهی عمیق در گفتمان‌های انتقادی قبل از انقلاب دارد و با وجود آنکه عمر او به انقلاب اسلامی ایران نرسید، تاثیر خود را در گفتمان‌های پس از انقلاب نیز گذاشته است.

در آستانه 29 خردادماه، 46 امین سالگرد درگذشت او، نشستی با حضور جمعی از اساتید و پژوهشگران تاریخ و سیاست برگزار شد و در آن هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، محمدجواد غلامرضاکاشی، استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، مصطفی مهرآیین، استاد جامعه‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و رضا صالح جلالی، استاد دانشگاه و نماینده مجلس ششم به ایراد سخنانی درباره شریعتی و نگرش او پرداختند. که چکیده آن را در لینک‌های زیر می‌توانید بخوانید.

گفتار اول؛ محمدجواد غلامرضا کاشی

شریعتی؛ روشنفکری جهانی

(کلیک کنید)

گفتار دوم؛ هادی خانیکی

نیاز ما به شریعتی چیست؟

(کلیک کنید)

گفتار سوم؛ رضا صالح جلالی - استاد دانشگاه و نماینده مجلس ششم

نسبت شریعتی با آزادی، آبادی و توسعه در ایران

(کلیک کنید)

گفتار چهارم؛ مصطفی مهرآئین - جامعه‌شناس

شریعتی؛ متفکر جدی حامی انتقاد

(کلیک کنید)

انتهای پیام