آیا روسیه در اندیشه استفاده از سلاح‌های هسته‌ای غیراستراتژیک در جنگ اوکراین است؟

بیان فردا | NSNW شامل تمام سلاح‌های هسته‌ای با برد تا ۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر است که شامل سلاح‌های تاکتیکی طراحی‌شده برای استفاده در میدان جنگ می‌شود. اما سلاح‌های هسته‌ای راهبردی با برد بلندتر که روسیه و ایالات متحده برای حمله به یکدیگر به آنها نیاز خواهند داشت شامل این تسلیحات نمی‌شوند.

گزارش روز دوشنبه مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) این سوال را مطرح کرد که آیا روسیه ممکن است از یک سلاح هسته‌ای غیراستراتژیک با این باور ذهنی که غرب اراده لازم برای ارائه پاسخ هسته‌ای به آن‌را ندارد، استفاده کند؟

در ادامه این گزارش تحلیلی آمده که ادراک روسیه از فقدان اراده معتبر غربی برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای یا پذیرش تلفات در درگیری‌ها، افکار و دکترین تهاجمی روسیه در استفاده از «سلاح‌های هسته‌ای غیراستراتژیک» را بیشتر تقویت می‌کند. منطق استفاده از NSNW برای روسیه بر سه اصل استوار است، نخست تشدید درگیری به شیوه ای کنترل شده، دوم اقدامی برای جلوگیری از درگیری آمریکا و ناتو و یا سوم برای وادار کردن کشورهای غربی به پایان دادن به جنگ با شرایط مد نظر روسیه.

مسکو می‌گوید قصدی برای استفاده از تسلیحات هسته‌ای ندارد اما از ابتدای جنگ اظهاراتی از سوی پوتین مطرح شده که برخی آن‌را نوعی تهدید به استفاده مسکو به تسلیحات هسته‌ای تفسیر می‌کنند. از جمله آنها می‌توان به تهدید پوتین مبنی بر اینکه کشورهای غربی با «عواقبی رو به رو خواهند شد که هرگز در تاریخ آن‌را ندیده‌اند.»

با این حال، هشدارهای او مانع از ارائه کمک‌های نظامی گسترده به اوکراین از جمله سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته از سوی ایالات متحده و متحدانش در ناتو نشده است. کمک‌هایی که در ابتدای جنگ غیرقابل تصور به نظر می‌رسید. با این حال و با وجود تمام این کمک‌ها در نهایت اوکراین به توفیقی در میدان جنگ دست نیافته و بخش‌هایی از سرزمین خود را از دست داده است.

پوتین در برابر درخواست‌های جنگ‌طلبانه برخی از شخصیت‌های تندروتر در این کشور مخالفت کرده و اجازه استفاده از تسلیحات هسته‌ای را نداده است. با این حال او موضع روسیه را در مورد معاهدات هسته‌ای کلیدی تغییر داده و گفته که در حال استقرار سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی در بلاروس است.

بحث هسته‌ای

تحلیلگران و سیاستگذاران غربی از نزدیک بحث میان کارشناسان نظامی روسیه را در مورد اینکه آیا مسکو باید آستانه استفاده هسته‌ای خود را کاهش دهد یا خیر، دنبال کرده‌اند. به عنوان مثال، سال گذشته، سرگئی کاراگانوف، تحلیلگر روسی، از لزوم تهدید به حملات هسته ای در اروپا برای ترساندن و هشیار کردن دشمنان مسکو صحبت کرده بود. کاراگانوف در این خصوص گفته بود: «کشورهای غربی و اروپا از ما می‌ترسند و طبق صحبت‌های خودشان این مسئله ما را جسورتر کرده است. بنابراین به همین دلیل است که ما باید کار دیگری انجام دهیم تا ایالات متحده را بیش از این بترسانیم. در حال حاضر این بحث هسته‌ای می‌تواند با این هدف موثر واقع شود.

کاراگانوف به خبرنگاران روسی گفته بود که اگر روسیه واقعا برای پرتاب سلاح‌های هسته‌ای غیراستراتژیک آماده شود، کشورهای غربی سیگنال‌هایی دریافت خواهند کرد که می‌تواند برای هدف ما مفید هم باشد.

ویلیام آلبرک، نویسنده گزارش IISS، می‌گوید که کاراگانف بخشی از یک جریان گسترده تر در روسیه درباره شکست ارتش این کشور در پیروزی قاطع و سریع در جنگ اوکراین به شمار می‌رود. او می‌افزاید که اقدام روسیه در این خصوص می‌تواند شامل حرکت تسلیحات از یک انبار مرکزی به یک پایگاه هوایی و احتمالا حملات متعارف در نزدیکی منطقه هدف برنامه ریزی شده به منظور فلج کردن رادارها و دفاع ضد موشکی باشد.

به باور آلبرک در آن مرحله پوتین احتمالا به یک پناهگاه هسته‌ای منتقل می‌شود و در صورت پاسخ هسته‌ای بزرگ از سوی ایالات متحده، کل سیستم فرماندهی و کنترل هسته‌ای روسیه را در حالت آماده‌باش قرار می‌دهد.

آلبرک می‌گوید هرگونه استفاده روسیه از «سلاح‌های هسته‌ای غیراستراتژیک» مستلزم آن است که مسکو دُز مناسب را برای وادار کردن دشمنانش به عقب نشینی به جای ایجاد چرخه تشدید، محاسبه کند. آلبرک که قبلاً در پنتاگون و ناتو کار کرده است، همچنین می‌گوید: «این سؤال که چگونه می‌توان به چنین سناریویی پاسخ داد پرسشی است که برنامه‌ریزان آمریکایی را تمام شب بیدار نگه می‌دارد»

او در ادامه می‌افزاید: «وقتی طرف مقابل از آستانه هسته‌ای عبور کرد، چگونه می‌توان تنش‌ها را کنترل و اجازه نداد کار به نابودی کامل برسد؟ چگونه می‌خواهید طرف مقابل را مهار کنید و چگونه آن‌را کنترل کنید؟ این یکی از سخت‌ترین مشکلاتی است که از آغاز عصر هسته‌ای با آن رو به رو بوده‌ایم.»