چرا آژانس همزمان با افزایش تنش‌های منطقه ای به ایران فشار می آورد؟
حملات ایران به مواضع تروریست ها در منطقه در کنار سایر تنش های خاورمیانه از یک سو و اظهارات جدید رافائل گروسی درباره برنامه هسته‌ای ایران و گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره افزایش سطح غنی سازی اورانیوم در کشور، از سوی دیگر، مسئله مناقشات ایران و آژانس را بار دیگر در کانون توجه قرار دارد، با توجه به تنش‌های اخیر در خاورمیانه و نزدیک شدن به زمان انتخابات در امربکا، فرارو در گفتگو با دکتر رحمان قهرمان پور، تحلیلگر ارشد مسائل هسته ای، این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
بیان فردا | حملات موشکی ایران به مقر تروریست‌ها در عراق، سوریه و پاکستان در روز‌های اخیر، با واکنش‌هایی گسترده همراه شده است، همزمان با این حملات، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد؛ ایران، این نهاد وابسته به سازمان ملل را به گروگان گرفته است. رافائل گروسی در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس همکاری ایران با آژانس را بسیار دلسردکننده خواند.
وضعیت این روز‌های خاورمیانه بسیار پیچیده است. از یک سو وضعیت جنگی در غزه ادامه دارد، از سوی دیگر حملات حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری به مقصد اسرائیل متوقف نشده است و در بخشی دیگر نیز ایران به مواضع تروریستی در منطقه حمله کرده است، حملاتی که از سوی عراق و پاکستان با واکنش‌هایی همراه شد و پاکستان در اتفاقی نادر به این حمله واکنش مشابهی نشان داد. پاکستان به مواضعی که مدعی بود محل تجمع تروریست‌ها در خاک ایران بوده با موشک و پهپاد، حمله کرد.
در کنار این اتفاقات، مدیرکل سازمان بین المللی انرژی اتمی، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فرانسه در حاشیه نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس در رابطه با همکاری ایران با آژانس گفت: «این وضعیتی بسیار دلسردکننده است. ما به فعالیت‌های خود در آنجا [ایران]ادامه می‌دهیم، اما تنها در سطحی حداقلی.»
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، روز جمعه ۲۹ دی ماه، از اظهارات رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص عدم همکاری تهران با این نهاد سازمان ملل انتقاد کرد و گفت درخواست‌های او «مبنای قانونی ندارد» کنعانی گفت: «مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی بدون توجه به قواعد مصرح در موافقتنامه پادمان جامع، درخواست‌هایی را مطرح می‌کند که عموما از سوی آمریکا و سه دولت اروپایی مطرح شده و این درخواست‌ها کاملا خارج از تعهدات ایران است. تعهدات لازم الاجرا و بطور مشخص موافقتنامه پادمان جامع است. آقای گروسی به خوبی واقف است که انتظارات آژانس از اعضا بایستی در چارچوب تعهدات آن‌ها صورت پذیرفته و درخواست‌های فراتر از آن مبنای قانونی ندارد.»
فایننشال تایمز در مقاله‌ای در این خصوص با اشاره به تحولات منطقه و تاثیر آن بر روابط ایران و آمریکا، نوشته است: «در ماه سپتامبر، دولت بایدن و ایران با مبادله زندانیان موافقت کردند که در آن واشنگتن ۶ میلیارد دلار از پول نفت ایران را هم آزاد کرد. در کنار این توافق، طرفین درباره اقدامات نانوشته کاهنده تنش، از جمله محدود کردن توسعه هسته‌ای ایران، بحث کردند. نشانه‌هایی وجود داشت که نشان می‌داد ایران سرعت تولید اورانیوم غنی شده را کاهش داده است. اما درگیری‌های اخیر امید برای بهبود شرایط را از بین برد»
در بخش دیگری از این گزارش، فایننشیال تایمز به نقل از یک منبع آگاه مدعی شده است: «افزایش غنی‌سازی پیامی به دولت بایدن بود که به تهران اطلاع داده بود که تا بعد از انتخابات آمریکا درباره موضوع هسته‌ای مذاکره نخواهد کرد. این مقام می‌افزاید: «اگر آمریکا می‌خواهد صبر کند، باید عواقب آن را متحمل شود و عواقب آن افزایش غنی سازی خواهد بود».
با توجه به این که در کنار مسئله هسته‌ای ایران و برجام، تحولات و تنش‌های منطقه‌ای بین یمن و ایالات متحده، حماس و اسرائیل و حملات ایران به تروریست‌های منطقه‌ای را شاهد هستیم، پرسش‌هایی در خصوص آینده مذاکرات، برجام و علل سخنان اخیر گروسی در وضعیت حساس فعلی، وجود دارد، رحمان قهرمان پور، کارشناس ارشد مسائل هسته‌ای و پژوهشگر روابط بین الملل در گفتگو با فرارو به این پرسش‌ها پاسخ داده است:
گروسی و ادعا‌هایی که مدام تکرار می‌شوند
گروسی سند مرگ برجام را امضا کرد؟رحمان قهرمان پور، تحلیلگر ارشد مسائل هسته ای، به فرارو گفت: «سخنان اخیر رافائل گروسی در امتداد دیگر رفتار‌ها و سخنانی است که طی ماه‌های اخیر از وی شاهد بودیم. وی نه تنها در داووس بلکه پیشتر نیز این سخنان را گفته بود و اساس حرف او نیز گزارشی است که شورای حکام در ماه نوامبر درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر کرده است. از لحاظ فنی به آن گزارش، «گزارش پادمانی» گفته می‌شود. در همان گزارش پادمانی گفته شده که ایران، سرعت غنی سازی ۶۰ درصدی خود را بیشتر کرده است و در ماه آگوست تا پایان اکتبر نیز ۷ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی تولید کرده است، بنابراین، سخن رافائل گروسی، جدید نیست، اما سخن مهمی است. از این لحاظ می‌توان گفت گروسی دغدغه‌ای دارد که از ماه نوامبر تکرار می‌کند و به نظر می‌رسد که فضا و شرایط به سمتی می‌رود که دیگر عملا احیای برجام را نخواهیم داشت. این نخستین بار است که گروسی با این صراحت، می‌گوید عملا اجرای برجام ممکن نیست. تا کنون وی هیچوقت به این صراحت سخن از عدم امکان احیای برجام نگفته بود و هر بار اشاره می‌کرد و امیدوار بود که برجام احیا شود، اما این بار همه چیز تغییر کرده است.»
بر اساس آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران سرعت غنی‌سازی اورانیوم را نزدیک به درجه تسلیحاتی افزایش داده است و کاهش سرعتی که از اواسط سال ۲۰۲۳ آغاز شده بود را معکوس کرده است. این در حالیست که مقام‌های ارشد ایران بار‌ها تاکید کرده اند، به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیستند. این موضوع در کنار انتقادات مکرر مقام‌های ایران از استاندارد‌های دوگانه آژانس در قبال کشور‌های دیگر بار‌ها موضوع مورد مناقشه ایران و آژانس بوده است. کمتر از یک ماه پیش، محمدعلی اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی گفت: «قبل از جلسه شورای حکام طی نامه‌ای به مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفتم که وزیر رژیم صهیونیستی به صراحت، فلسطینی‌ها را تهدید به استفاده از سلاح هسته‌ای کرد.»
قهرمان پور گفت: «بر اساس سخنان گروسی، جامعه جهانی باید یک چارچوب جدید برای ایران اتخاذ کند که می‌تواند «برجام ۲» یا هر چیز دیگری باشد. اما باید توجه کنیم که رفتار ایران با آژانس درواقع تابعیست از رفتار قدرت‌های بزرگ و مشخصا ایالات متحده، نسبت به برنامه هسته‌ای ایران، درواقع هر زمان روابط ایران با قدرت‌ها به سمت همکاری رفته، ایران نیز همکاری‌های خود را با آژانس بیشتر کرده و برعکس. بنابراین، نوع رفتار ایران با آژانس بستگی به این دارد که ببینیم در ماه‌های آینده و به ویژه پس از پایان جنگ غزه، روابط ایران با قدرت‌های بزرگ به چه سمتی خواهد رفت، هرچند که کاملا مشخص است، لحن گزارش آژانس در ماه نوامبر و لحن حرف‌های آقای رافائل گروسی به عنوان دبیر کل، نشان می‌دهد که فضا و شرایط پیشین که وجود داشته از بین رفته و شرایط جدیدی بر پرونده هسته‌ای ایران حاکم شده. طبیعیست که ایران نیز در این شرایط جدید، باید استراتژی جدیدی اتخاذ کند.»
تنش‌های منطقه‌ای و انتخابات آمریکا
گروسی با سخن گفتن از (دوری باطل) در بخشی از سخنان اخیر خود، تیره‌تر شدن ارتباطات واشنگتن و تهران در پی جنگ غزه میان اسرائیل و حماس را عاملی منفی بر همکاری‌های ایران با آژانس دانسته است. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، دیپلماسی را راه برون‌رفت از این وضعیت دانسته و گفته است: «ما باید با هم صحبت کنیم، ما باید مانع از آن شویم که وضعیت به چنان نقطه وخیمی برسد که دیگر نتوانیم از آن بیرون بیاییم.» وضعیت تنش‌ها بین ایران و پاکستان نیز تبدیل به بهانه‌ای شده است تا کاخ سفید مدعی شود؛ حمله ایران نمونه دیگر رفتار بی‌ثبات کننده این کشور در منطقه است. کاخ سفید همچنین اعلام کرد که نمی‌خواهیم ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد. پیش از این جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در اظهاراتی مدعی شد که حملات متقابل میان ایران و پاکستان نشان می‌دهد که تهران مورد قبول هیچ کس در منطقه نیست.
قهرمان پور در بخش دیگری از گفتگوی خود با فرارو درباره مناقشات مذکور در منطقه تاکید کرد: «شرایط منطقه نشان می‌دهد که بعد از پایان جنگ غزه با افزایش فشار‌ها علیه ایران، مواجه خواهیم شد. اگر شرایط ایالات متحده نیز به سمتی برود که ترامپ در انتخابات پیروز شود (هرچند که اکنون نمی‌توان با قطعیت گفت چنین اتفاقی رخ خواهد داد)، قطعا، فشار‌ها افزایش خواهد یافت و تحریم‌های جدیدی علیه ایران شکل می‌گیرد. در کل من شرایط را شرایط ایده آلی برای ایران نمی‌بینم، چرا که قدرت‌های بزرگ و متحدانشان در منطقه وارد چالش‌های جدی با ایران شده اند و با نگاهی به اظهارات برخی مقام‌ها و تحلیلگران آمریکایی و اروپایی و اندیشکده‌های غربی می‌توان درک کرد که نگاه آنان به ایران به عنوان یک منبع تهدید بازتاب بیشتری پیدا می‌کند و تعداد افرادی که معتقدند ایران یک تهدید جدی است نیز رو به فزونی می‌گذارد؛ بنابراین انتظار می‌رود که تنش‌ها بین ایران و غرب، نه فقط در حوزه مسائل هسته ای، بلکه درمورد تنش‌های منطقه‌ای تشدید شود.»
دیدگاه تان را بنویسید