بررسی روش‌های نوین تامین مالی بیمه‌ حوادث طبیعی

بیان فردا | ناصر یارمحمدیان، معاون مطالعات و ترویج فرهنگ بیمه صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان در نشست تخصصی نشست «تأمین مالی بیمه‌نامه‌های همگانی» که با هدف بررسی و طراحی ابزارهای مالی برای پوشش ریسک حوادث طبیعی در صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان برگزار شد، گفت:‌ از سال 1390 لایحه تاسیس بیمه حوادث همگانی تقدیم مجلس شد و این قانون در سال 1399 به تصویب رسید،  افراد بسیاری در طول یک دهه برای تهیه و تصویب این قانون زحمت کشیدند و پیش از آن هم چندین سال تهیه پیش نویس این لایحه در مجموعه بیمه‌ای کشور و سپس در دولت طول کشید تا اینکه در نهایت در سال 99 قانون به تصویب رسید.

بر اساس اعلام روابط عمومی صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان، یارمحمدیان با اشاره به اینکه دراین قانون 4 آیین نامه پیش بینی شده که هر 4 آیین نامه تهیه و به تصویب هیات وزیران رسیده است، افزود: آیین نامه‌های داخلی نیز تهیه و توسط وزیر محترم اقتصاد ابلاغ شده است. کارهای سخت افزاری و تاسیس صندوق بیمه حوادث طبیعی نیز فرایند سخت و پیچیده‌ای بود که در حال حاضر به پایان رسیده است.

به گفته وی سامانه پرداخت خسارت نیز آماده شده و اطلاعات مربوط به حوادث طبیعی اخیر، در استان هرمزگان، همچنین سیل سراسری و زلزله خوی تحت پوشش قرار گرفته‌اند و لیست خسارت‌دیدگان از استانداری دریافت و کارهای مربوط به پیش از پرداخت انجام شده است.

اهمیت فرهنگ‌سازی در صنعت بیمه

 سید محمدجواد میرطاهر، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین نیز در ادامه این نشست با تاکید بر اهمیت فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی در صنعت بیمه گفت: یکی از ابزارهای تأمین مالی و انتقال ریسک در بیمه حوادث طبیعی، اوراق بیمه‌ای است که تاکنون در حوادث مختلف فاجعه‌آمیز از این اوراق استفاده شده است. استفاده از اوراق بیمه‌ای در حال حاضر در دنیا کاملا جا افتاده و شرکت‌های بیمه اتکایی و همچنین صندوق‌های بزرگی که در حوزه حوادث طبیعی فعال هستند، به عنوان بانی‌های این حوزه این اوراق را منتشر می‌کنند.

میرطاهر در ادامه با اشاره به معاوضه ریسک بین بیمه‌ها، به عنوان یکی دیگر از ابزارهای تامین مالی افزود: معاوضه ریسک بین بیمه‌ها در قالب رسمی و اتکایی در حال انجام است و در حال حاضر شاهد بازار معاوضات بیمه‌ای هستیم.

وی با بیان اینکه اوراق بیمه‌ای به دلیل پایین بودن ظرفیت بیمه‌های اتکایی تشکیل شده است تصریح کرد: با استفاده از اوراق بیمه‌ای می‌توان خارج از ترازنامه، ریسک بیمه‌گری را به بازار سرمایه منتقل کرد و وقتی این اوراق به فروش می‌رسند، پول حاصل پشتوانه‌ای برای پوشش ریسک‌های جدید خواهد شد.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین با اشاره به اینکه اوراق بیمه‌ای دو مدل هستند، توضیح داد: دسته اول اوراق بهادار با انتقال ریسک و دسته دوم اوراق بهادار با هدف تامین مالی‌اند که در حوزه حوادث طبیعی از هر دو مدل می‌توان استفاده کرد.

میرطاهر با بیان اینکه اوراق بهادار بیمه‌ای در حوزه انتقال ریسک اوراقی هستند که در دنیا «کت باندها» و اوراق قرضه حوادث فاجعه آمیز نامیده می‌شوند، تصریح کرد: همچنین معاوضلات حوادث فاجعه‌آمیز که همان «کت سوآپ‌»‌ها هستند نیز در حوزه صندوق بسیار پرکاربردند. اوراق تضمین خسارت صنعت که مبتی بر صنعت طراحی شدند نیز از دیگر ابزارهای تامین مالی هستند. این اوراق اساسا جایی می‌تواند طراحی شود که شدت حادثه زیاد و تواتر آن پایین است. در حالیکه در حوزه بیمه‌های دیگر این قضیه برعکس است.

وی با بیان اینکه اوراق بهاداری هم داریم که با هدف تامین مالی هستند، اظهار کرد: این اوراق کارشان این است که ذخایر قانونی و بسته‌ای از رشته‌های بیمه‌ای را به اوراق بهادار تبدیل کنند. این موارد تا کنون در ایران مطرح نشده‌اند، اما می‌توانند ابزارهای مکمل برای صندوق بیمه حوادث طبیعی باشند. برای مثال اگر زلزله‌ای رخ داد و منجر به مرگ و میر وسیع شد، اوراق بهادار مرگ و میر به کمک می‌آیند. در حوزه حوادث فاجعه‌آمیز هم یکی از ارکانی که می‌تواند اوراق «کت باند» را در حوزه‌های فاجعه‌آمیز منتشر کند، صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان است.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین در ادامه با توضیح معاوضات حوادث فاجعه‌آمیز، گفت: معاوضات حوادث فاجعه‌آمیز  در حال حاضر در سطح بین‌المللی مطرح است. برای مثال در آمریکا پلت فرمی وجود دارد که بازار معاوضلات بین بیمه‌ای متشکل است که شرکت‌های بیمه‌ای در آن ریسک‌هایشان را با هم تاخت می‌زنند. این کار بدون اینکه حق بیمه‌ای جابه جا شود، انجام شده و با فرایند بیمه‌های اتکایی کاملا متفاوت است.

میرطاهر افزود: برای مثال دو ریسک را در نظر بگیرید؛ اگر ارزش در معرض خطر هر دو با هم یکی باشد، بیمه‌ها  می‌توانند این دو را با هم تاخت بزنند.  این کار می‌تواند در حوزه حوادث فاجعه‌آمیز هم باشد. برای مثال ممکن است صندوق بیمه در ایران زلزله منطقه جنوب شرق را بیمه کرده باید و در ادامه می‌تواند این معاوضه را با یک شرکت بیمه دیگر درجای دیگری از دنیا مثل زلزله برلین انجام دهد.

وی در ادامه ضمن تشریح چرایی این اقدام توضیح داد: در این حالت مثلا نقاط ایران را در 15 منطقه زون‌بندی کرده‌ایم و آنها هم در آلمان همین کار را کرده‌اند. در صورتی که این دو مورد را الف و ب بنامیم، به شرطی منطقه الف به ب بیمه وقوع حادثه را پرداخت می‌کند در منطقه الف زلزله بیاید و منطقه الف هم به شرطی به منطقه ب پرداخت می‌کند که در منطقه ب زلزله رخ دهد. این کار باعث می‌شود ریسک هایشان بدون اینکه حق بیمه جا به جا شود، با هم معاوضه شود.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین با بیان اینکه مدل دیگری هم وجود دارد که معاوضات مالی هستند، با این تفاوت که در معاوضلات مالی حق بیمه هم جا به جا می‌شود، گفت: یعنی ارزش دو تا ریسک را با هم در نظر می گیرند و ممکن است ارزش ریسک آنها با هم یکسان نباشد، بنابراین باید حق بیمه‌ای هم جابه جا شود. این مدل جایی کاربرد دارد که در پلتفورمی از پیش طراحی شده ببنیم دو ریسکی که در حال جا به جایی هستند، برای مثال ریسک زلزله تهران با ریسک زلزله برلین که ارزش در معرض خطر بودنشان یکسان نیست. طبیعی است که این دو نمی توانند عوض شوند و باید حق بیمه ای پرداخت شود که این کار هم روش متعارفی است. بنابراین وقتی دو ریسک با هم همخوانی ندارند از این روش می‌توان استفاده کرد.

میرطاهر با بیان اینکه این معاوضات مجموعه‌ای از حوادث همبسته یا ناهمبسته زمانی هستند که بیمه‌ها را در مناطق جغرافیایی عوض می‌کنند، افزود: اگر ریسک‌ها به وقوع بپیوندد پرداخت خسارت منوط به رخداد حادثه است و اگر در منطقه‌ای اتفاق بیفتد طرف مقابل آن را می‌پردازد.

وی در ادامه با اشاره به اینکه معاوضلات مالی هم شبیه بیمه‌های اتکایی است، اما روی شاخص زیان بازار و صنعت کار می‌کند نه در شاخص اتکایی، تصریح کرد: این روش تا به حال در ایران طراحی نشده و سعی کردیم با برگزاری جلسات متعدد با خبرگان صنعت بیمه آن را طراحی کنیم و اگر امکان‌پذیر شود در بازار داخلی از آن استفاده کنیم و در خارج هم در حوزه کت سوآپ‌ها با صندوق ترکیه یا نقاط دیگر این کار را شروع کنیم تا ریسک‌های صندوق ایران را با آنها تاخت بزنیم.

مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین با بیان اینکه اگر قرار باشد بازاری متشکل باشد حتما باید اتاق پایاپای بیمه مرکزی راه اندازی شود، اضافه کرد: کارگزاران بیمه الان فقط در ایران حداقل کار را انجام می‌دهند درحالیکه در دنیا الان بزرگترین مشاورها و محاسبه‌گران ریسک آنها هستند. اتاق پایاپای کارش این است که مقام ناظر بیمه مرکزی و سندیکا می‌توانند داخلش باشند و روی این عملیات صحت‌سنجی و نظارت کنند. همچنین وقتی دو ریسک با هم عوض شوند، اگر اتاق پایاپای وجود داشته باشد، چون هرکدام باید ودیعه‌ای ابتدا در آن قرار دهند، از نکول جلوگیری می‌شود. همچنین اتاق پایاپای محلی برای معاملات بازار ثانویه بیمه‌ای خواهد بود.

میرطاهر در پایان با توجه به ایده تأسیس صندوق بیمه حوادث طبیعی در ایران و همچنین مدل معاوضه‌های بیمه‌ای به ارائه پیشنهاداتی پرداخت و و گفت: فعال کردن بیمه‌های اتکایی جهت پوشش ریسک و تامین مالی بیمه‌های حوادث، هوشمندسازی بیمه‌‌ها و ایجاد بستر شفاف اطلاعاتی مبتنی بر نرم‌افزارهای به روز جهت مدل‌سازی ریسک هر یک از بیمه‌های حوادث، اوراق بهادارسازی انواع بیمه‌نامه‌های حوادث جهت تامین مالی و تسهیم ریسک در صنعت بیمه، استفاده از ابزار معاوضات بیمه‌ای جهت مدیریت و توزیع ریسک بازار بیمه حوادث و ایجاد بستر معاملاتی برای اوراق بهادار بیمه‌ای در بازار ثانویه بورس بخشی از پیشنهادات برای تامین مالی این حوزه هستند.

اوراق بهادار بیمه‌ای قابلیت انتقال ریسک را دارند

 

دکتر فرزان خامسیان، مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه ضمن تشریح ابزارهای تأمین مالی، نیز در ادامه این نشست گفت: آنچه که ابتدا وجود داشته اوراق بهادار با پشتوانه دارایی بوده سپس اوراق رهنی و در نهایت هم اوراق بیمه وارد کار شدند، گفت: ابزارهای مالی قابل طراحی شدن براساس نیازها هستند.

خامسیان با اشاره به اینکه اوراق بهادار بیمه‌ای قابلیت انتقال ریسک را دارند، افزود: اوراق بهادارسازی بیمه‌ای فرایند تبدیل کردن ریسک‌های بیمه‌ای یا دارایی‌های بیمه‌ای به واحدها و اوراق بهادار مالی قابل معامله در بازار مالی از طریق شرکت واسط است که در این فرایند میزان مشخصی از ریسک و عواید آن از بازار بیمه به بازار سرمایه انتقال داده می‌شود.

وی در ادامه ضمن تشریح انواع اوراق بهادار بیمه ای براساس کارکرد و هدف انتشار اظهار کرد: این اوراق شامل دو بخش تامین مالی شرکت‌های بیمه و انتقال ریسک از صنعت بیمه به بازار سرمایه هستند.

مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه درباره نیازهای حوزه بیمه کشور در خصوص ابزارهای مالی نیز توضیح داد: حق بیمه‌های اقساطی یا مرحله‌ای و عدم دریافت حق بیمه به شکل کامل، محدودیت مالی شرکت بیمه در مشارکت درسرمایه‌گذاری‌های میان مدت با بازده بیشتر، محدودیت ملی شرکت بیمه در مشارکت در سرمایه‌گذاری های بزرگ پر بازده، محدودیت نقدینگی شرکت در زمان خسارت‌های بالا و موقتی، محدودیت سرمایه‌گذاری ذخایر بیمه‌های عمر و رقابت با صنعت بانکداری و حوزه‌های دیگر، محدودیت در بیمه‌های حوادث طبیعی به علت نیاز به هزینه سرمایه‌ای بالا، محدودیت در پوشش ریسک‌های بزرگ و محدودیت کارایی بیمه های زندگی به دلیل بازخرید از جمله این نیازها هستند.

خامسیان در ادامه انواع اوراق بهادار بیمه براساس کارکرد و هدف مناسب برای بازار ایران را «اوراق بهادار بیمه‌ای با هدف تامین مالی»، «اوراق بهادار بیمه‌ای با هدف اتکایی» و سایر اوراق بهادار مربوط به «بیمه‌نامه‌های زندگی» دانست و گفت: اوراق بهادار بیمه‌ای با هدف تامین مالی شامل اوراق بهادار برای وام‌های خرید بیمه‌نامه یا بیمه نامه‌هایی با حق بیمه‌های اقساطی یا مرحله‌ای، اوراق بهادار ذخایر بیمه‌ای و اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری مشترک هستند. همچنین اوراق بهادار بیمه‌ای با هدف اتکایی شامل اوراق بهادار بیمه اتکایی ریسک‌های بزرگ، اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی بیمه‌های زنگی و اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی ریسک‌های فاجعه‌آمیز هستند.

وی با بیان اینکه برای تامین مالی بیمه‌های اقساطی ممکن است برای صندوق‌ها این مشکل وجود داشته باشد که حق بیمه‌ها را اقساطی بگیرند و این اقساط کفاف پوشش ریسک را در ابتدای کار نداشته باشند، توضیح داد: برای مثال برای صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان باید اوراق بهاداری طراحی شود که بتواند پول اولیه که صندوق نیاز دارد را بگیرد و ریسک را پوشش دهد. فکر می‌کنم با 50 میلیارد سرمایه اولیه این مبلغ تامین نمی‌شود و باید اوراقی طراحی کرد که حق بیمه اقساطی اولیه را تامین کند. برای مثال بیمه‌نامه زلزله10 سال آینده را با کمک اوراق بهادار تبدیل به نقدینگی امروز کرد.

مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه در ادامه به توضیح عملکرد اوراق بهادار ذخایر بیمه‌ای پرداخت و گفت: صندوق بیمه حوادث طبیعی ساختمان هم مثل سایر بیمه‌ها باید ذخایر داشته باشد  و این ذخایر ممکن است برای هر خسارتی پول پرداخت کند، اما می‌دانیم که محدودیت‌های سرمایه‌گذاری به دلایل اقتصادی وجود دارد. می‌توان از این ابزار استفاده کرد که به اندازه درصدی از بسته حساب ذخایر بیمه‌ای که شرکت قصد واگذاری آن را دارد، به جمع‌آوری سرمایه از بازار سرمایه بپردازد.

به گفته خامسیان اوراق بهادار ذخایر بیمه‌ای سرمایه‌ای که از بازار سرمایه جمع‌آوری کرده است را برای یک دوره زمانی مشخص با حساب ذخایر بیمه‌ای شرکت بیمه مبادله می‌کند و با کمک این اوراق ریسک نکول بیمه‌گر و برآورد نامناسب ذخایر بیمه‌ای را می‌توان برعهده ضامن گذاشت. این اوراق می‌تواند با استفاده از جریان نقدی حاصل از این قرارداد سرمایه‌گذاری انجام دهد و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری را همراه با سودی که در پایان دوره از شرکت بیمه دریافت می‌کند به سرمایه‌گذاران بدهد.

وی در ادامه به توضیح سرمایه گذاری‌های مشترک پرداخت افزود: اوراق بهادار بیمه‌ای سرمایه‌گذاری مشترک به وسیله انتشار اوراق به اندازه سرمایه مورد نیاز شرکت بیمه به جمع‌آوری سرمایه از بازار سرمایه می‌پردازد. هرچه سرمایه‌گذاری بزرگتر باشد هم انتظار ریسک بزرگتر و هم انتظار درآمد بیشتر داریم، اما با کمک اوراق بهادار بیمه‌ای سرمایه‌گذاری مشترک ریسک شکست سرمایه‌گذاری را می‌توان برعهده ضامن گذاشت.

مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه ادامه داد: اوراق بهادار بیمه‌ای سرمایه‌گذاری مشترک می‌تواند با استفاده از وجوه حاصل از بازار سرمایه، سرمایه‌گذاری انجام دهد و سود حاصل از این سرمایه‌گذاری را در پایان دوره به شرکت بیمه و به سرمایه‌گذاران بدهد. این ابزار ویژه مالی در پایان دوره سهم شرکت بیمه را از سرمایه‌گذاری مشترک پرداخت می‌کند و درنهایت، در زمان سررسید اوراق، اوراق بهادار بیمه ای اصل سرمایه و بهره آن را به سرمایه‌گذاران برمی‌گرداند. البته هرکدام را به نسبت نوع اوراقی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

خامسیان در ادامه به کاربرد اوراق بهادار بیمه ای اتکایی حوادث فاجعه آمیز اشاره کرد و تصریح کرد: ما نیاز به نقدینگی بالا داریم و همچنین سرمایه بالایی که اگر اتفاق بزرگی افتاد ریسک را پوشش دهد. در شرکت‌های بیمه نقاط دیگر دنیا نهادی داریم که اوراقی منتشر می‌کند که شکل اولیه آن "کت باند" است. کت باند هم در قالب اوراق و هم در قالب صندوق می‌تواند باشد. کت باندها سرمایه‌ای که وجود دارد و دریافتی‌های آینده را تبدیل به پشتوانه انتشار اوراق می‌کنند که بهترین شیوه برای جمع‌آوری پول است. در نقاط دیگر دنیا کت باندها اولا پوشش کامل دارند و مربوط به یک منطقه نمی‌شوند تا با توجه به دریافتی از نقاط دیگر اگر اتفاقی افتاد آن حادثه را پوشش دهند. براین اساس می‌توانیم اوراقی را تشکیل دهیم که بتواند حق بیمه دریافتی را بگیرد و آن را پشتوانه کند و در بازار سرمایه آن را منتشر کند و حتی بتواند 10 برابر سرمایه را به صندوق اضاقه کند و در سطوح مختلف ریسک این کار را انجام دهد.

وی در ادامه به توضیح اوراق بهادار بیمه ای اتکایی بیمه های زندگی پرداخت و گفت: در بیمه این اوراق حالت ترکیبی دارند یعنی هم برای تامین مالی و هم پوشش ریسک هستند. تامین مالی به این دلیل است که اوراق بیمه‌های زندگی ممکن است 30 ساله باشند یعنی می‌توان تمام دریافتی‌های 30 سال آینده را همین الان دریافت کرد همچنین می‌توان آنها را اتکایی کرد که به هر دلیلی مشکل پیدا کردند بتوان از طریق بازار سرمایه آن را گرفت. این اتفاقا تنها شیوه‌ای است که از آن برای صندوق گرته‌برداری کرد.

مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه ادامه داد: اولین کاری که صندوق می تواند انجام دهد این است که اگر به هر دلیل تامین مالی نیاز دارد، چون صندوق قرار است حوادث را در طی سال های آینده پوشش دهد، همه پول هایی که قرار است تا سالهای آینده بگیرد را در بازار سرمایه تنظیم کند. اگر قراردها 5 یا 10 ساله تنظیم شود قراردادها می‌توانند وارد بازار بورس و مبنایی برای اوراق اقساطی شوند. پیشنهادات بعدی مربوط به جایگزینی ذخایر و اوراق اتکایی برای صندوق است. یعنی کت باندهایی برای بورس تنظیم شود. یکی دیگر از پیشنهادات نیز برای تامین مالی اوراق تضمین است که از یک مرحله به بالا ریسک را پوشش می دهد.

خامسیان در ادامه پیشنهاد سازوکار سرمایه گذاری با صندوق بورسی، سازوکار محاسبه ریسک و نرخ گذاری دقیق حق بیمه، حمایت دولت برای پوشش ریسک اقشار کم درآمد، سازوکار افزایش قیمت سهام تا سررسید و سازوکار اتکایی توسط شرکتهای بیمه و استفاده از ابزارهای موجود (صندوق سرمایه گذاری مشترک به صورت ETF) را به عنوان راهکارها و ابزار تامین مالی مطرح کرد.

می‌توان تمام دریافتی‌های 30 سال آینده را همین الان دریافت کرد همچنین می‌توان آنها را اتکایی کرد که به هر دلیلی مشکل پیدا کردند بتوان از طریق بازار سرمایه آن را گرفت. این اتفاقا بهترین شیوه‌ای است که از آن برای صندوق گرته‌برداری کرد.

مدیر گروه پژوهشی عمومی بیمه پژوهشکده بیمه ادامه داد: اولین کاری که صندوق می تواند انجام دهد این است که اگر به هر دلیل تامین مالی نیاز دارد، چون صندوق قرار است حوادث را در طی سال های آینده پوشش دهد، همه پول هایی که قرار است تا سالهای آینده بگیرد را در بازار سرمایه تنظیم کند. اگر قراردها 5 یا 10 ساله تنظیم شود قراردادها می‌توانند وارد بازار بورس و مبنایی برای اوراق اقساطی شوند. پیشنهادات بعدی مربوط به جایگزینی ذخایر و اوراق اتکایی برای صندوق است. یعنی کت باندهایی برای بورس تنظیم شود. یکی دیگر از پیشنهادات نیز برای تامین مالی اوراق تضمین است که می‌تواند مراحل بالایی خسارت یا ریسک را پوشش دهد.

خامسیان در ادامه پیشنهاد سازوکار سرمایه گذاری با صندوق بورسی، سازوکار محاسبه ریسک و نرخ گذاری دقیق حق بیمه، حمایت دولت برای پوشش ریسک اقشار کم درآمد، سازوکار افزایش قیمت سهام تا سررسید و سازوکار اتکایی توسط شرکتهای بیمه و استفاده از ابزارهای موجود (صندوق سرمایه گذاری مشترک به صورت ETF) را به عنوان راهکارها و ابزار تامین مالی مطرح کرد.

 

انتهای پیام